Kształtowanie współczesnych obszarów miejskich w kontekście zrównoważonego rozwoju

Przedmiotem monografii jest problematyka kształtowania współczesnej przestrzeni miejskiej w kontekście idei zrównoważanego rozwoju. Istotą zrównoważonego rozwoju są racjonalne wykorzystanie zasobów i maksymalizacja korzyści społecz­nych, ekonomicznych i środowiskowych z działalności lzkiej. Ponieważ większość tej działalności odbywa się w miastach i warunkowana jest przez sposób ich organi­zacji, w naturalny sposób zrównoważany rozwój dotyczy urbanistyki.

Zasady kształtowania środowiska zbudowanego, formułowane w ramach nurtu tzw. zrównoważonej urbanistyki,postulują holistyczne podejście do problematyki rozwoju miast w trzech skalach. Po pierwsze – policentrycznej struktury regionów, metropolii i miast. Po drugie – tkanki miejskiej i sieci komunikacyjnej dziel­nic, są­siedztw i osiedli. Po trzecie – skali kwartału, budynków, pierzei i przestrzeni publicz­nej. W odniesieniu do formy miasta oznacza to powrót do wartości zwartej, wielo­funkcyjnej tkanki miejskiej, za­pewniającej lokalnie do­stęp do usług i terenów rekre­acji. Gęstość i intensywność uzasadniają oraz promują zrównoważoną mobilność, rozu­mianą jako redukcja potrzeb transportowych oraz promowanie transportu alterna­tywnego dla indy­widualnej motoryzacji: pieszego, rowerowego i zbioro­wego. Klu­czowe dla zwartej tkanki miej­skiej jest pojęcie sąsiedztwa (ang.neighborhood) jako wyodręb­nionego obszaru, który zamieszkuje lokalna wspólnota, identyfikująca się z nim i w pewnym sensie będąca gospodarzem miejsca.

W pracy omówiono nowe, współczesne uwarunkowania i aspekty społeczne, kulturowe, technologiczne czy ekonomiczne kształtowania zwartej tkanki miejskiej. Są to m.in. nowe style życia mieszkańców (m.in. nowe wzorce zamieszkania i pracy) oraz nowe formy transportu miejskiego, w tym koncepcja tzw. osobistej mobilności na żądanie. Omówiono też nowe narzędzia analizy i projektowania obszarów miej­skich, takie jak: systemy wielokryterialnej oceny założeń urbanistycznych oraz pa­rametryczne i algorytmiczne projektowanie struktury miejskiej. Tak zwany parametrycyzm wydaje się być naturalną konsekwencją dążenia do optymalnego wykorzystania zasobów, ale także nową urbanistyczną utopią, niosącą ze sobą pewne zagrożenia.

Istotną częścią pracy jest zastosowanie zasad zrównoważonej urbanistyki w  kon­kretnych uwarunkowaniach – konkretyzacji idei w praktyce projektowania urbani­stycznego. Problematykę tę omówiono z odniesieniami do wybranych przykładów projektów z miast europejskich. Omówiono kilkanaście współczesnych projektów miasto­twórczych w Polsce, tzn. kompleksowych przedsięwzięć urbanistycznych, obejmujących nową zabowę, elementy układu komunikacyjnego oraz kształtowanie przestrzeni publicznych. Wyodrębniono kompleksowe projekty urbani­styczne no­wych dzielnic miejskich, projekty deweloperskie typu miasto w mieście, osiedla na przedmieściach, mające stano­wić alternatywę dla chaotycznej suburbaniza­cji, oraz projekty dogęszczania i re­struktury­zacji istniejącej tkanki miejskiej.

Ważnym elementem pracy jest refleksja dotycząca własnych doświadczeń pro­jektowych, w tym przede wszystkim związanych ze zwycięskim projektem konkursowym Kra­ków – Nowa Huta Przyszłości (2012).  Udział w konkursie był możliwością wykorzy­stania doświadczeń gromadzonych w ramach pracy badawczej. Od­zwierciedleniem stiów, postula­tów teoretycznych oraz dobrych prak­tyk było zaproponowanie modelowego, nowego pasma urbanizacji, w którym roz­wój nowej, wielofunkcyjnej tkanki miejskiej byłby zharmonizowany z układem komunikacyjnym, realizowa­nym zgodnie z założeniami zrównoważonej mobilności.

Efektem pracy jest synteza elementów projektowania urbanistycznego, które można uznać za zgodne z zasadą zrównoważanego rozwoju, wraz z omówieniem ich zastosowań we współczesnych projektach urbanistycznych w Polsce.  Kwestie zagospodarowania miast wydają się obecnie jednym z głównych wyzwań cywiliza­cyjnych Polski. Istotną kwestią jest kształtowanie obszarów miejskich, promujących zrównoważony styl życia mieszkańców. Trwała zmiana tendencji rozwojowych
w kierunku bardziej harmo­nijnego rozwoju miast wymaga zarówno zmian na pozio­mie poli­tyki krajowej czy prawodaw­stwa, jak i właściwego kształtowania rozwoju na poziomie miast i konkretnych projektów. Potrzeba dobrej urbanistyki postrzegana przez pryzmat wymagań zrównoważonego rozwoju daje potencjalną moż­liwość po­pularyzacji i faktycznej inspiracji dla działań, których efektem może być bardziej harmonijna, racjonalna i użyteczna przestrzeń wokół nas.