Budynki i budowle dolnośląskich folwarków

ISBN 978-83-60574-79-9

Oprawa: miękka, Format: 17x24 cm, Stron: 147, 2009 rok, liczne fotografie i rysunki barwne i czarno-białe

Niniejsza publikacja jest wynikiem wieloletnich obserwacji, jakie autorka prowadziła nad zabudowaniami wchodzącymi w skład dawnych założeń dworsko- oraz pałacowo-folwarcznych. Stanowi w pewnym stopniu kontynuację zagadnień, przedstawionych w Folwarkach nizinnych Dolnego Śląska od połowy XVIII do XX wieku [Gubańska 2005], jednak w tym przypadku skupiono się na pojedynczych obiektach. Znaczenie szczegółowiej zarysowano ich sylwetkę, a także znaczenie w gospodarstwie folwarcznym.

Przedmiotem badań niniejszej monografii są dawne założenia dworsko- oraz pałacowo-folwarczne, których elementami składowymi są rezydencje mieszkalne ówczesnych właścicieli ziemskich wraz z reguły otaczającymi je zespołami ogrodowo-parkowymi oraz właściwymi budynkami folwarcznymi o funkcji mieszkalnej, inwentarskiej, magazynowej i pozostałej gospodarczej. Szczegółowemu opracowaniu poddano pojedyncze obiekty głównie pod względem lokalizacji, planu, konstrukcji, użytego materiału budowlanego oraz formy architektonicznej.
Na pierwszym etapie przybliżono ogólnie problematykę dolnośląskiej wsi. Następnie przedstawiono rodzaje poszczególnych budynków mieszkaniowo-inwentarsko-gospodarczych wchodzących w skład wybranych zespołów dworsko- lub pałacowo-folwarcznych.

Wyodrębniono zabudowania o różnej funkcji:
- rezydencjonalnej (z bardziej szczegółowym podziałem na zamki, dwory i pałace);
- mieszkalnej (w ich skład wchodziły rządcówki, oficyny i tzw. czworaki);
- pomocniczej w gospodarstwie domowym (np. pralnie, magle, piwnice, lodownie);
- inwestorskiej (np. stajnie, obory, chlewnie owczarnie, kurniki);
- magazynowej (np. spichlerze, suszarnie. stodoły);
- produkcyjnej (np. browary, gorzelnie, cukrownie, młyny);
- obiekty małej architektury występujące w obrębie ogrodów i parków.

Na koniec starano się sprecyzować znaczenie zarówno pojedynczych obiektów, jak i całych założeń w krajobrazie kulturowym dolnośląskiej wsi. W pracy starano się zbadać i okumentować wartości historyczne zarówno zabytkowych obiektów architektonicznych, jak i historycznych, w miarę upływu czasu, coraz bardziej unikatowych krajobrazów.

Spis treści:
1. Wstęp
2. Stan badań
3. Opis badań
4. Rys historyczny rozwoju folwarku na Dolnym Śląsku
5. Zasady architektoniczno-budowlane wznoszenia założeń folwarcznych - poradniki budowlane i gospodarcze
6. Podział obiektów architektonicznych wchodzących w skład dolnośląskiego założenia folwarcznego
6.1. Rezydencje
6.2. Budynki mieszkalne dla pracowników folwarcznych
6.3. Zabudowania gospodarstwa domowego
6.4. Zabudowa inwentarska
6.5. Obiekty magazynowe
6.6. Obiekty przemysłu wiejskiego
6.7. Ogrody i parki podworskie
6.8. Ogrodzenia
7. Konstrukcje i materiały budowlane dominujące w środkowym rejonie Niziny Śląskiej
8. Folwark w krajobrazie kulturowym wsi dolnośląskiej
9. Podsumowanie
Piśmiennictwo