Fitosocjologia stosowana w ochronie i kształtowaniu krajobrazu

ISBN 978-83-7583-094-1

Oprawa: twarde lakierowane okładki, Format: 17x24 cm, Stron: 504+52, wyd. III popr. i uzup. , 2014 rok

Fitosocjologia  (fitocenotyka, fitocenologia) jest to dział botaniki, którego przedmiotem badań jest roślinność. Zajmuje się badaniem zbiorowisk roślinnych występujących w naturze tj. fitocenoz oraz ich klasyfikowaniem (zob. syntaksonomia). Celem fitosocjologii jest stworzenie empirycznego modelu roślinności za pomocą kombinacji gatunków charakteryzującej unikalne jednostki roślinności zwane syntaksonami. Nazewnictwo syntaksonów jest ustalane zgodnie z Międzynarodowym Kodem Nomenklatury Fitosocjologicznej (International Code of Phytosociological Nomenclature).

Niniejsze opracowanie powstało głównie z pobek dydaktycznych. Jest ono przeznaczone przede wszystkim dla stentów architektury krajobrazu, gospodarki przestrzennej, ochrony środowiska, a także dla specjalności pokrewnych, takich jak leśnictwo, łąkarstwo, ziołolecznictwo i dla wszystkich zamierzających korzystać z bogatego dorobku fitosocjologów.

Fitosocjologia jako nauka o zbiorowiskach roślinnych w coraz szerszym zakresie jest wykorzystywana w praktyce. Wiedza z tego zakresu odgrywa natomiast szczególną rolę w procesie kształtowania i ochrony krajobrazu, co jest głównym tematem tej publikacji. Autorzy tego podręcznika są pracownikami kierunku architektura krajobrazu Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu SGGW w Warszawie, dlatego też wybór przedstawionych problemów związanych z fitosocjologią jest w określony sposób ukierunkowany.

Pierwszą wersję tej książki opublikowano w 2002 roku. Podręcznik ten cieszył się dużym zainteresowaniem i został życzliwie przyjęty przez czytelników. W stosunku do poprzedniego wydania został on poprawiony i rozszerzony o nowe zagadnienia, szczególnie w zakresie wykorzystania fitosocjologii w ochronie i kształtowaniu krajobrazu.

Na potrzeby tej pracy dokonano subiektywnego wyboru zbiorowisk roślinnych, które, naszym zdaniem, są szczególnie ważne z punktu widzenia kształtowania i ochrony środowiska. Pogrupowano je opierając się na kryteriach siedliskowo-fizjonomicznych, odzwierciedlających ujęcie szaty roślinnej stosowane przez architektów krajobrazu w procesie projektowania i planowania przestrzennego. Przyjęto, że podstawą nazewnictwa przedstawionych zbiorowisk roślinnych o różnym poziomie ich organizacji oraz ich gatunków diagnostycznych jest opracowanie Władysława Matuszkiewicza z 2008 roku pt. „.Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski" Ze względu na duże znaczenie praktyczne wprowadzono kilka nowych jednostek w randze zbiorowisk, które nie zostały ujęte w wyżej wymienionym opracowaniu. Nazewnictwo roślin naczyniowych przyjęto za pracą Zbigniewa Mirka i współpracowników (2002) pt. „Flowering plants andpteridophytes of Poland a checklist - Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski" w przypadku braku gatunku na tej liście podawano wyłącznie jego nazwę łacińską. Nazwy mchów podawano według opracowania Ryszarda O chyry, Jana Żarnowca i Haliny Bednarek-Ochyry (2003) „Census catalogue of polish mosses — Katalog mchów Polski, a porostów według publikacji Wiesława Fałtynowicza.

Spis treści:
1. Wprowadzenie
2. Szata roślinna jako komponent środowiska przyrodniczego
2.1. Florystyczne ujęcie szaty roślinnej
2.2. Fitosocjologiczne ujęcie szaty roślinnej

3. Metody opisu i klasyfikacji zbiorowisk roślinnych
3.1. Wykonywanie zdjęć fitosocjologicznych
3.2. Wyróżnianie jednostek fitosocjologicznych

4. Podział geobotaniczny Polski

5. Charakterystyka wybranych zbiorowisk roślinnych Polski
5.1. Zbiorowiska leśne i zaroślowe
5.1.1. Lasy lęgowe i zarośla wiklin dużych dolin rzecznych (Salicetea purpureae)
5.1.2. Olsy i zarośla łozowe (Alnetea glutinosae)
5.1.3. Zbiorowiska mezo- i eutroficznych lasów liściastych (Querco-Fagetea)
5.1.4. Lasy iglaste - bory (Yaccinio-Piceetea)
5.1.5. Lasy mieszane na siedliskach ubogich i kwaśnych (Quercetea robori-petraeae)
5.1.6. Zbiorowiska mezofilnych zarośli (Rhamno-Prunetea)
5.2. Zbiorowiska wodne i przywodne
5.2.1. Roślinność wodna (Potametea, Lemnetea, Litorelletea)
5.2.2. Roślinność przywodna (Phragmitetea, Oxycocco-Sphagnetea, Scheuchzerio-Caricetea nigrae)
5.3. Zbiorowiska trawiaste i ziołoroślowe
5.3.1. Murawy wydm nadmorskich (Ammophiletea)
5.3.2. Murawy solniskowe (Thero-Salicornietea, Asteretea tripolium)
5.3.3. Murawy galmanowe (Violetea calaminariae)
5.3.4. Murawy napiaskowe (Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis)
5.3.5. Łąki i pastwiska wilgotne i świeże (Molinio-Arrhenatheretea)
5.3.6. Murawy i ziołorośla wysokogórskie (Seslerietea variae,Juncetea trifidi, Betulo-Adenostyletea)
5.3.7. Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea)
5.3.8. Murawy bliźniczkowe i wrzosowiska (Nardo-Callunetea)
5.3.9. Ciepłolubne zbiorowiska okrajkowe (Trifolio-Geranietea sanguinei)
5.4. Zbiorowiska synantropijne
5.4.1. Zbiorowiska jedno- i dwuletnich roślin segetalnych i reralnych (Stellarietea mediae)
5.4.2. Zbiorowiska wieloletnich roślin reralnych (Artemisietea vulgaris, Epilobietea angustifolii, Agropyretea intermedio-repentis)
6. Dzisiejsza potencjalna roślinność naturalna

7. Inne metody podziału szaty roślinnej w Polsce
7.1. Typologia leśna
7.2. Typologia łąkarska

8. Ogólne zasady kartowania zbiorowisk roślinnych
8.1. Mapy roślinności rzeczywistej
8.2. Mapy dzisiejszej potencjalnej roślinności naturalnej
8.3. Mapy kompleksów i krajobrazów roślinnych

9. Wykorzystanie fitosocjologii w ochronie i kształtowaniu krajobrazu
9.1. Fitoindykacja
9.1.1. Szata roślinna jako wskaźnik warunków środowiska przyrodniczego
9.1.2. Szata roślinna jako wskaźnik antropogenicznych przekształceń środowiska przyrodniczego
9.2. Fitosocjologiczne podstawy waloryzacji przyrodniczej
9.3. Roślinność a rekreacja
9.3.1. Atrakcyjność szaty roślinnej dla rekreacji
9.3.2. Odporność szaty roślinnej na użytkowanie rekreacyjne
9.4. Kształtowanie doborów roślinnych
9.4.1. Dobory roślin rodzimych
9.4.2. Dobory roślin obcego pochodzenia
9.4.3. Dobory roślin specjalnego przeznaczenia
10. Wykaz zespołów roślinnych zamieszczonych w podręczniku
11. Literatura