Archimapa. Mozaiki warszawskie

wydana 2012 r.

Paweł Giergoń
Wydawca:
Muzeum Powstania Warszawskiego
Instytut Stefana Starzyńskiego


Można na niej znaleźć 50 dzieł, głównie z lat 60. XX wieku. To zaledwie cząstka imponującej ich liczby, która dekoruje warszawską architekturę po 1945 roku. Niestety to wszystkie, które się zachowały (między innymi: mozaika Wojciecha Fangora na Dworcu PKP Warszawa-Śródmieście; na Starym Mieście mozaika-zegar autorstwa Kazimierza Gąsiorowskiego i Teresy Chromy; czy mozaika Ewy Kuleszy, Wandy Rodowicz i Wandy Skonieckiej na dawnym hotelu dla czoziemców). Część opisów zarówno w wersji polskiej, jak i angielskiej została wzbogacona archiwalnymi zdjęciami. 

"Mozaiki prezentowane w niniejszym opracowaniu pochodzą głównie z lat 60. XX wieku. 50 przedstawionych tu przykładów to ledwie skromna cząstka imponującej liczby mozaik powstałych w Warszawie po 1945 roku. Niestety jest to niemal wszystko, co z owej liczby pozostało. Wiele unikalnych, wartościowych kompozycji zniszczono jako „stare”, „brzydkie” i „komunistyczne”(!). Smutne, że dziś dla wielu wyznacznikiem nowoczesności pozostaje gipsowa płyta wyklejona fatalnej jakości fototapetą. Nie istnieje też system prawny, potrafiący skutecznie zapobiec tego typu destrukcyjnym działaniom. Peerelowskie mozaiki to dziś gatunek na krawędzi niebytu, a przecież każda z nich opowiada historię – o twórcy, minionych czasach, modzie czy polityce. Wśród autorów barwnych kompozycji można znaleźć nazwiska artystów zarówno znanych, jak i tych, dla których miejsca w almanachu sztuki polskiej czasów PRL-u zabrakło. Wszystkim im należy się pamięć i szacunek. Ich dzieła przetrwały. Świadomość posiadania własnego, cennego dziedzictwa artystycznego trzeba wyzwolić w lziach na nowo. Bezkrytyczne zapatrzenie w zachodnie wzorce estetyczne rodzi nieuleczalne kompleksy, rodzimej sztuce przynosząc nieodwracalne straty. Być może dzięki tej skromnej publikacji a się ocalić od zniszczenia wartościowe dzieło lub dwa. Niewykluczone, że jest to również ostatni moment, aby większość z prezentowanych tu mozaik zobaczyć na własne oczy." 

Paweł Giergoń

To już czwarta z serii architektonicznych map Warszawy. Poprzednio ukazały się "Archimapa 1918-1939 Warszawa. Architektura 20-lecia międzywojennego", "Archimapa 1949-1956. Warszawa. Socrealizm", "Archimapa Warszawa niezaistniała". Wszystkie są wykonane z materiału, który jest nieprzemakalny i nie da się go podrzeć, dzięki czemu mapy stają się bardziej funkcjonalne.