Katalog planów, pomiarów i rysunków architektonicznych w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, t. I: Miejscowości A-C

Okładka: mięka, Format:16,4 cm x 23,0 cm, Stron: 326,  Warszawa 2003, Polska Akademia Nauk

Szczegółowe opracowanie obejmujące 2375 rysunków z zakresu urbanistyki i obiektów architektury w miejscowościach od Andrzejewa do Ćwiklic (ob. część Pszczyny); prócz właściwego katalogu (s. 1-320) zawiera krótki Wstęp (s. III-IV), objaśnienia: Układ katalogu (s. IV-VI), Skróty techniczne  (s. VI-VII) i Skróty bibliograficzne (s. VII-XIII) oraz Indeks osób (s. 321-326). Jest to pierwszy tom serii mającej uwzględnić całość materiału rysunkowego (ok. 20.000) wchodzącego w skład Zbiorów Fotografii i Rysunków Pomiarowych. W opracowaniu znajduje się t. II: Warszawa.

 
Wstęp
Zbiory Fotografii i Rysunków Pomiarowych (do 1997 r. pod nazwą Archiwum Dokumentacji Fotograficznej i Rysunków Pomiarowych), jako samodzielny dział merytoryczny Instytutu Sztuki PAN, funkcjonują prawie od jego zarania, czyli początku l. 50. XX w. Zalążkiem zbioru rysunków były ocalałe przedwojenne materiały (głównie inwentaryzacyjne), przekazane ówcześnie przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. Pod koniec 1951 roku, łączna liczba pomiarów wynosiła 6000, a obecnie - w przybliżeniu 20000.

Całokształt zasobów jest bardzo różnorodny, ale trzon stanowią rysunki architektoniczne o charakterze dokumentacyjno-technicznym. Znacznie mniejsze grupy tworzą plany (głównie miast) oraz rysunki dotyczące pomników (w tym także nagrobnych). Sporadycznie występują materiały ikonograficzne (przeważnie widoki budowli). Dominuje dokumentacja dwziestowieczna, pewną część stanowią archiwalia datowane na II poł. XIX w. oraz bardzo nieliczne z XVIII w. (najstarszym rysunkiem jest plan warszawskiej Pragi z 1765 r. sporządzony przez M. Deutscha). W sensie topograficznym Katalog obejmuje materiał dotyczący obszaru Rzeczypospolitej w granicach przedrozbiorowych (1772) i obecnych (1945).

Zbiór został podzielony wg proweniencji na trzy zespoły: teki Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości (działajšcego w latach 1906 - 1944), depozyt (od 1986 r.) Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki, materiały pochodzące z różnych źródeł (najliczniejsze), a więc: dary, spuścizny po architektach, materiały polskich i dawnych niemieckich (śląskiego i w Prusach) urzędów konserwatorskich, pomiary - m.in. stentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, a także rysunki wykonane do publikacji wydawanych przez Instytut Sztuki PAN, zwłaszcza kolejnych zeszytów Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce i tomów Dziejów Sztuki Polskiej. Proweniencję, szczególnie ze źródeł instytucjonalnych i znaczniejszych prywatnych (np. Piotra Bohdziewicza, Tadeusza Nowakowskiego), sygnalizują uwagi w opisie odnośnych pozycji.

Niniejsza publikacja powstała w nawiązaniu do, zainicjowanego w 1967 roku przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków, wydawnictwa (Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria A), dotyczącego zbiorów rysunków różnych instytucji i jest jakby jego kontynuacją - zwłaszcza tomu III pod red. Marii Charytańskiej (uwzględniającego tylko wybiórczą część archiwaliów Instytutu Sztuki PAN, których kwerendę przeprowadził Zygmunt Sonik). Stanowi pierwszą część zamierzonego wielotomowego opracowania i obejmuje miejscowości o nazwie z literami początkowymi A, B, C. Pełny katalog będzie zawierał cały zgromadzony w Instytucie Sztuki materiał rysunkowy co wiąże się z koniecznością opracowania pozycji w ogóle jeszcze nie inwentaryzowanych (jak w przypadku sporej części depozytu Z.M. i O.Z.). W zasadzie można stwierdzić, że forma katalogu wymusiła opracowanie zbioru od podstaw, a ta - bezsprzecznie pasjonująca - praca jest bardzo czasochłonna, więc autorka ma nadzieję, że czytelnicy wykażą zrozumienie i cierpliwość w oczekiwaniu na dalsze tomy. W tym miejscu też należą się podziękowania tym wszystkim, których współpraca i rady przyczyniły się do powstania katalogu.