Kontrakty budowlane. Nowe warunki FIDIC

ISBN 9978-83-64795-40-4

Oprawa: miękka, Format: 16,5x23,5 cm, Stron: 468,  2018 r. Stan prawny: 30 lipca 2018 r.

Publikacja w sposób kompleksowy przedstawia prawne i praktyczne aspekty umów stosowanych w budownictwie, zwłaszcza umów o roboty budowlane oraz o dzieło, w świetle Kodeksu cywilnego, prawa zamówień publicznych i prawa budowlanego. Stanowi też pierwsze na polskim rynku opracowanie zawierające szczegółowe omówienie wszystkich istotnych klauzul Warunków Kontraktowych FIDIC (Czerwonej, Żółtej i Srebrnej Księgi), wraz z ich analizą na podstawie przepisów prawa, dostępnego orzecznictwa i praktyki kontraktowej.

W drugim wydaniu zawarto przegląd zmian wprowadzonych do II edycji Czerwonej, Żółtej i Srebrnej Księgi FIDIC z 2017 r., wraz z ich omówieniem. Nowa edycja warunków FIDIC z 2017 r. stanowi odpowiedź na problemy zgłaszane przez użytkowników kontraktów FIDIC w ciągu ostatnich 18 lat na podstawie obserwacji stosowania warunków kontraktowych FIDIC z 1999 r. Odzwierciedla ona również obecne międzynarodowe trendy i standardy w zakresie realizacji inwestycji infrastrukturalnych. Publikacja dr. H. Wysoczańskiego omawia najważniejsze zmiany w warunkach FIDIC 2017 r., w tym nowe definicje, zmienioną funkcję inżyniera kontraktu, a także rozbudowane mechanizmy mające na celu zapobieganie sporom w budownictwie.

Książka analizuje:

· źródła regulacji prawnych,

· prawa, obowiązki i odpowiedzialność uczestników procesu inwestycyjnego,

· sposoby kształtowania oraz zmian warunków umów, w tym w zakresie odbiorów, wyceny, wynagrodzenia i zabezpieczenia,

· skuteczne metody rozstrzygania sporów,

· orzecznictwo sądów krajowych i zagranicznych,

· kilkanaście wzorów: umów i innych dokumentów kontraktowych z komentarzem,

O autorze
dr Hubert Wysoczański – adwokat, Counsel w kancelarii SSW Pragmatic Solutions kierujący Działem Infrastruktury. Doktor nauk prawnych na Uniwersytecie Jagiellońskim, członek SIDiR. Posiada wieloletnie doświadczenie przy realizacji projektów, negocjowaniu umów oraz rozwiązywaniu sporów sądowych i arbitrażowych w zakresie budownictwa, energetyki, zamó¬wień publicznych i handlu. Specjalista w obszarze umów o roboty budowlane i Warunków Kontraktowych FIDIC. Reprezentuje inwestorów i wykonawców projektów infrastrukturalnych, m.in. autostrad, elektrowni, sieci energetycznych i ciepłowniczych, farm wiatrowych, kopalni, lotnisk, stadionów, kompleksów komercyjnych i deweloperskich. Zajmuje się postępowaniami z zakresu przygotowania procesu inwestycyjnego. Absolwent prawa na University of Melbourne w Australii oraz Bucerius Law School w Hamburgu. Autor publikacji na temat umów o roboty budowlane, prawa energetycznego i arbitrażu, w tym pierwszych na polskim rynku książek poświęconych szczegółowej analizie warunków FIDIC na tle przepisów prawa i orzecznictwa.

Fragmenty recenzji
„Nareszcie publikacja o dobrych praktykach i zarządzaniu kontraktami FIDIC, na którą warto było poczekać! (…) z powodu wysokiej jakości prezentowanych komentarzy, dogłębnej analizy i pełnego ujęcia całego procesu inwestycyjnego, uznać należy, że jest to pozycja, która stanowić będzie uznany głos w branży konsultingu inżynierskiego w Polskiej rzeczywistości.”
inż. Tomasz Latawiec, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców – jedynej krajowej organizacji FIDIC w Polsce

„(…) bardzo gorąco rekomenduję książkę Huberta Wysoczańskiego pt. „Kontrakty budowlane”. Jest to dobrze napisana książka o dużym bogactwie faktograficznym. (…)”
prof. zw. dr hab. Andrzej Szumański, adwokat, Kierownik Katedry Prawa Gospodarczego Prywatnego Uniwersytetu Jagiellońskiego

„Opiniowana książka zawiera bardzo obszerny zbiór informacji, komentarzy oraz wytycznych dotyczących zawieranych umów o roboty budowlane, które mogą i powinny być bardzo przydatne dla wszystkich uczestników budowlanego procesu inwestycyjnego oraz osób zajmujących się zielaniem zamówień publicznych.”
mgr inż. Andrzej Warwas, Prezes Zarządu Warszawskiego Centrum Postępu Techniczno-Organizacyjnego Budownictwa WACETOB

SPIS TREŚCI

Od Wydawcy...................................................................................................... 11

Przedmowa - inż. Tomasz Latawiec........................................................................ 13

Słowo wstępne - prof. zw. dr hab. Andrzej Szumański............................................... 15

Wykaz skrótów.................................................................................................. 17

Wprowadzenie................................................................................................... 21

CZĘŚĆ I

1. Kontrakt budowlany...................................................................................... 23

1.1.Rodzaje kontraktów budowlanych                                                               23

• Umowa o generalne wykonawstwo....................................................... 24
• Umowa o wykonawstwo częściowe...................................................... 26
• Umowa o prace projektowe i wykonawstwo (Zaprojektuj i wybuj)............. 27
• Umowa o generalną realizację inwestycji (EPC/„pod klucz")........................ 28
• Umowa o zastępstwo inwestycyjne....................................................... 29
• Umowa typu EpCM (z menedżerem kontraktu)....................................... 31
• Umowa o podwykonawstwo............................................................... 31

1.2.   Kwalifikacja prawna kontraktów budowlanych w prawie polskim          33

2. Źródła regulacji dotyczących kontraktów budowlanych......................................... 41

• Kodeks cywilny .... 41
• Prawo zamówień publicznych..................................................................... 42
• Prawo budowlane ..... 43
• FIDIC oraz warunki FIDIC.......................................................................... 44
• Organizacja FIDIC............................................................................. 44
• Warunki FIDIC................................................................................. 44
• Rodzaje warunków FIDIC................................................................... 46
• Uniwersalny charakter warunków FIDIC.................................................. 48
• Wpływ prawa anglosaskiego na stosowanie warunków FIDIC....................... 49
• Charakter prawny warunków FIDIC....................................................... 50
• Warunki VOB......................................................................................... 52
• Zwyczaje .. 54

3. Uczestnicy procesu inwestycyjnego................................................................... 55

• Inwestor lub zamawiający ...... 55
• Wykonawca... 58
• Podwykonawca .... 59
• Projektant............................................................................................. 60
• Kierownik budowy i jego obowiązki............................................................. 62
• Nadzór inwestorski i obowiązki nadzoru...................................................... 64
• Inżynier kontraktu i jego obowiązki ....... 65
• Pozycja inżyniera w systemie anglosaskim.............................................. 65
• Inżynier w warunkach FIDIC............................................................... 69
• Inżynier a inspektor nadzoru inwestorskiego.......................................... 71
• Zadania inżyniera kontraktu............................................................... 73

4. Przedmiot umowy...... 77

4.1. Opis przedmiotu zamówienia        77

4.2.Podział przedmiotu zamówienia na części ..........  79

4.3.Dokumentacja projektowa .......  81

• Dokumentacja projektowa w świetle KC i PB .......... 81
• Dokumentacja projektowa w świetle PZP .......... 83
• Dokumentacja projektowa w świetle warunków FIDIC ............. 86

4.4.Wykładnia dokumentów kontraktowych określających przedmiot
zamówienia ...  86

• Podstawowe zasady wykładni umów w prawie polskim .............. 87
• Wykładnia umów zawartych w zamówieniach publicznych............... 90
• Wykładnia umów opartych na warunkach FIDIC ............ 92
• Wykładnia pojęć nieostrych w warunkach FIDIC....................................... 93

4.5.Klauzule interpretacyjne w kontraktach budowlanych....................................... 95

• Klauzule interpretacyjne w warunkach FIDIC............ 96
• Stosowanie klauzul interpretacyjnych w prawie polskim............................. 99
• Kontraktowe dyrektywy wykładni........................................................ 100
• Klauzula rankingowa....................................................................... 101
• Wykładnia kontraktu przez inżyniera.................................................. 102

4.6.Wpływ rozkładu obowiązków i ryzyk projektowych na zakres
przedmiotu zamówienia.......................................................................... 106

5. Zamawiający i jego obowiązki............................................................

• Opis przedmiotu zamówienia i zorganizowanie przetargu..................
• Obowiązki projektowe zamawiającego ..........
• Przekazanie terenu budowy ......
• Współpraca przy uzyskaniu pozwoleń, opinii lub zatwierdzeń
• Obowiązek zgłoszenia błędów lub wad natury technicznej.................
• Utrzymywanie finansowania kontraktu...........................................
• Przystąpienie do odbioru robót....................................................
• Zapłata wynagrodzenia..............................................................

6. Wykonawca i jego obowiązki......................................................................... 125

• Wykonawca wielopodmiotowy (konsorcjum)................................................. 125
• Obowiązek należytego wykonania robót i oddania obiektu............................... 127
• Obowiązki projektowe wykonawcy............................................................. 129
• Standard odpowiedzialności wykonawcy za projekt................................. 131
• Obowiązek powiadomienia w przypadku opóźnienia w dostarczeniu dokumentacji projektowej                                            
• Tymczasowa niezgodność wykonywanych prac z projektem..................... 134
• Obowiązek inspekcji oraz odpowiedzialność wykonawcy za teren
  budowy i dokumentację dostarczoną przez zamawiającego.............................. 135
• Zabezpieczenie terenu budowy.................................................................. 142
• Współdziałanie wykonawcy z innymi podmiotami........................................... 142
• Obowiązek realizacji robót tymczasowych.................................................... 143
• Inne szczegółowe obowiązki wykonawcy w kontraktach budowlanych................ 144

7. Projektant i jego obowiązki.......................................................................... 147

• Obowiązki i uprawnienia projektanta w świetle Prawa budowlanego.................... 147
• Umowa o prace projektowe...................................................................... 150
• Prawa autorskie..................................................................................... 153
• Odpowiedzialność projektanta.................................................................. 156

KONTRAKTY BUDOWLANE

8. Podwykonawstwo. Obowiązki oraz odpowiedzialność inwestora i wykonawcy względem podwykonawców.......................................................... 161

8.1.Obowiązki oraz odpowiedzialność inwestora i wykonawcy
względem podwykonawców w świetle KC........... 161

• 647¹KC w brzmieniu obowiązującym od 1.06.2017 r....................... 163
• 647¹KC w brzmieniu obowiązującym do 31.05.2017 r..................... 165
• Obowiązki oraz odpowiedzialność inwestora i wykonawcy względem
  podwykonawców w świetle PZP................................................................. 168
• Obowiązki oraz odpowiedzialność inwestora i wykonawcy względem
  podwykonawców w świetle warunków FIDIC................................................. 172

9. Zabezpieczenie wykonania umowy............ 175

9.1.Zabezpieczenia na rzecz inwestora                                                             175

• Rodzaje zabezpieczeń w świetle zasady swobody umów.......................... 175
• Zabezpieczenie wykonania na gruncie PZP........... 178
• Zabezpieczenie wykonania w warunkach FIDIC...................................... 179
• Kaucja gwarancyjna (kwota zatrzymana)............................................... 181
• Inne rodzaje zabezpieczeń w warunkach FIDIC...................................... 182

9.2.Zabezpieczenia na rzecz wykonawcy. Gwarancja zapłaty za roboty
budowlane.... 183

10. Przebieg realizacji kontraktu i terminy kontraktowe........................................... 187

• Rozpoczęcie robót, termin realizacji umowy, harmonogram........................... 187
• Przedłużenie terminu realizacji umowy...................................................... 189
• Roszczenie o przedłużenie terminu realizacji umowy na tle prawa
  polskiego.. 193
• Opóźnienie w postępie prac pozostające bez związku z okolicznościami
  uzasadniającymi przedłużenie czasu na ukończenie..................................... 197
• Zawieszenie i wznowienie prac ....... 198

11. Zmiana zakresu robót (przedmiotu zamówienia)............... 201

• Cel gospodarczy klauzul dopuszczających zmianę treści umowy o roboty budowlane                                                                              202
• Zmiana zakresu robót w świetle warunków FIDIC......................................... 203
• Zmiana inicjowana przez zamawiającego i inżyniera.............................. 205
• Zmiana inicjowana przez wykonawcę................................................. 206
• Ograniczenia prawa do zmiany........................................................ 209
• Rodzaje zmian w warunkach FIDIC................................................... 210
• Zmiana ilości robót................................................................ 210
• Roboty zamienne, zmiana jakości robót..................................... 211
• Roboty dodatkowe................................................................ 212
• Zmiana metod pracy wykonawcy lub sposobu wykonania robót  213

• Przyspieszenie prac............................................................... 214
• Pominięcie części robót.......................................................... 215
• Zmiana w wymaganiach zamawiającego....................................... 216

11.3.Zmiana zakresu robót w świetle KC                                                           218

• Ustawowa klauzula rebus sic stantibus.............................................. 218
• Kontraktowa klauzula zmiany umowy................................................ 220

11.3.3. Zgodność klauzuli zmiany z naturą kontraktów budowlanych............. 220

11.4.Zmiana zakresu robót w świetle PZP ........ 222

• Nowelizacja ustawy PZP z 28.07.2016 r............................................. 222
• Zmiana na podstawie jednoznacznego postanowienia umowy
  określającego zakres, charakter i warunki wprowadzenia zmian .......... 224
• Zmiana w przypadku niezbędnych robót dodatkowych
  nieprzekraczających 50% pierwotnej wartości zamówienia....................... 225
• Zmiana w przypadku nieprzewidywalnych okoliczności
  przy wartości zmiany nieprzekraczającej 50% pierwotnej
  wartości zamówienia...... 226
• Zmiana wykonawcy...... 226
• Zmiana nieistotna ..... 226
• Zmiana nieprzekraczająca 15% pierwotnej wartości zamówienia i kwoty 5 225 000 euro    228

• Wnioski . 228

11.5.Forma zmiany umowy w drodze polecenia zmiany ............ 229

• Polecenie zmiany w warunkach FIDIC ......... 229
• Forma polecenia zmiany w świetle KC i PZP......................................... 230

12. Odbiór robót....

12.1. Odbiór robót w świetle KC i PZP          

12.1.1.Przystąpienie do odbioru ......

12.1.2.Odbiór robót.........................................................................

12.1.3.Odbiór częściowy a rozliczenie robót .......

12.2. Przejęcie i stwierdzenie wykonania robót w świetle warunków FIDIC

13. Wynagrodzenie wykonawcy. Wycena i rozliczenie robót................. 245

13.1. Podstawy określenia wynagrodzenia wykonawcy w umowie o roboty budowlane..... 245

• Kontraktowa podstawa wynagrodzenia.............................................. 245
• Zastosowanie przepisów o umowie o dzieło........................................ 248
• Wynagrodzenie kosztorysowe w KC i Czerwonej Księdze FIDIC....................... 250
• Wynagrodzenie ryczałtowe w KC oraz Żółtej i Srebrnej Księdze FIDIC................. 252
• Wycena i rozliczenie robót na podstawie KC i PZP........... 254
• Przedmiar i obmiar robót................................................................ 254
• Kosztorysy budowlane i ich rodzaje.................................................. 256
• Kosztorys inwestorski w PZP. Tabele wartości elementów scalonych ..259
• Kosztorys ofertowy przy umowach z wynagrodzeniem ryczałtowym ... 261
• Rozliczenie robót. Zaliczka i płatności częściowe................................. 262

13.5........................................................................................ Wycena i rozliczenie robót na podstawie warunków FIDIC       264

• Metody wyceny robót w warunkach FIDIC........................................... 264
• Wycena w trybie określenia przez inżyniera......................................... 267
• Wycena na podstawie stawek kontraktowych............ 269
• Wycena w trybie dostosowania stawek kontraktowych ............. 270
• Wycena na podstawie uzasadnionych kosztów wykonania robót ....272
• Rozliczenie robót w warunkach FIDIC. Zaliczka i świadectwa
  płatności.. 275

13.6........................................................................................................

Zmiana wynagrodzenia           278

13.6.1.Zmiana wynagrodzenia kosztorysowego            281

• Zmiana wynagrodzenia kosztorysowego na podstawie KC............ 281
• Zmiana wynagrodzenia kosztorysowego na podstawie
  postanowień umowy lub kosztorysu dodatkowego
  (zamiennego) ... 283
• Zmiana wynagrodzenia kosztorysowego na podstawie
  warunków FIDIC ... 285

13.6.2.Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego            287

• Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego w razie zmiany
  zakresu robót .. 288
• Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego na podstawie
  postanowień umowy ..... 291
• Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego w razie zmiany
  kosztów wykonania robót ..... 296
• Zmiana wynagrodzenia ryczałtowego w razie

błędów w dokumentacji projektowej inwestora ............ 298

• Zmiana wynagrodzenia w umowie o zamówienie publiczne................ 299
• Dochodzenie wartości robót dodatkowych na podstawie
  przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu........... 300

14. Odpowiedzialność kontraktowa..................................................................... 303

14.1.Odpowiedzialność i ryzyka kontraktowe wykonawcy                                     304

• Ryzyka wykonawcy w warunkach FIDIC ......... 304
• Odpowiedzialność za opóźnienie i kary umowne ........... 306
• Odpowiedzialność na zasadzie winy ......................................... 307
• Kara umowna a odpowiedzialność gwarancyjna ........................... 307
• Odpowiedzialność za opóźnienie w warunkach FIDIC ............ 309
• Odszkodowanie za opóźnienie w FIDIC a kara umowna w rozumieniu KC                                                                  311

• Miarkowanie kary umownej ....... 313

14.1.3.Odpowiedzialność za wady. Rękojmia, gwarancja jakości .............          315

14.2.Odpowiedzialność i ryzyka kontraktowe zamawiającego                                320

• Ryzyka zamawiającego w warunkach FIDIC........... 320
• Odpowiedzialność za nieprzewidywalne warunki fizyczne....................... 323
• Ograniczenia odpowiedzialności ............................................................ 324
• Siła wyższa ....................................................................................... 325

15. Odstąpienie od umowy ....... 329

15.1.Odstąpienie przez zamawiającego......... 330

• Podstawy odstąpienia od umowy w warunkach FIDIC ............. 330
• Upadłość wykonawcy i zdarzenia o podobnym charakterze.................... 332
• Podstawy odstąpienia od umowy w KC.......... 333
• Rezygnacja zamawiającego z realizacji inwestycji w warunkach
  FIDIC i w KC............................................................................... 334
• Podstawy odstąpienia w PZP............................................................ 336
• Zawieszenie prac i odstąpienie przez wykonawcę......................................... 337
• Skutki odstąpienia i rozliczenia stron po odstąpieniu od umowy..................... 339
• Skutki odstąpienia od umowy w zakresie rozliczeń stron....................... 339
• Ustalenie wartości wykonanych robót na dzień odstąpienia..................... 340
• Ustalenie wartości szkody poniesionej wskutek odstąpienia.
  Metoda dyferencyjna..................................................................... 341
• Odstąpienie od umowy a skuteczność postanowień o karach
  umownych .. 345

16. Roszczenia i rozstrzyganie sporów................................................................. 349

16.1................................................................................... Roszczenia stron w związku z wykonywaniem umowy    349

• Roszczenie i spór w rozumieniu warunków FIDIC .......... 349
• Termin umowny na zgłaszanie roszczeń w warunkach FIDIC................... 351

16.2........................................................................................................ Rozstrzyganie sporów w świetle modelowych klauzul warunków FIDIC         360

• Zakres właściwości komisji rozjemstwa............................................... 360
• Związanie stron decyzją komisji rozjemstwa i jej wykonalność................. 361
• Postępowanie przed komisją rozjemstwa a arbitraż ............ 365
• Postępowanie przed komisją jako warunek prawny
  wszczęcia arbitrażu ... 365
• Konsekwencje wydania wyroku arbitrażowego w braku
  postępowania przed komisją rozjemstwa.................................... 366
• Obejście wymogu postępowania przed komisją rozjemstwa............. 368
• Wymóg tożsamości sporu...... 369

16.2.4.  Komisja rozjemstwa a prawo do sądu             370

17. Nowe Warunki Kontraktowe FIDIC z 2017 r...................................................... 371

• Definicje............................................................................................ 371
• Zmiany w stosunku do warunków FIDIC z 1999 r........................................ 372
• Obowiązki wykonawcy i współpraca stron.................................................. 374
• Inne zmiany........................................................................................ 375
• Zapobieganie sporom ... 376
• Podział Klauzuli 20 i nowa Klauzula 21.............................................. 377
• Bieżąca dokumentacja na potrzeby roszczeń...................................... 377
• Zmiany w roli inżyniera.................................................................. 377
• Komisja zapobiegania/rozstrzygania sporów (DAAB)............................ 378
• Wczesne ostrzeganie..... 378
• Podsumowanie ... 379
• Tabela 1 - Przegląd zmian w warunkach Czerwonej, Żółtej i Srebrnej
  Księgi FIDIC 2017 z komentarzem .......................................................... 380

CZĘŚĆ II

Wzory umów i dokumentów kontraktowych z komentarzem................... 395

• Wzór umowy o roboty budowlane ........ 396
• Wzór umowy o prace architektoniczne i projektowe......................................... 412
• Wzór gwarancji należytego wykonania umowy............ 417
• Wzór dokumentu gwarancji jakości........ 421

1. Wzór protokołu przekazania terenu budowy.................................................. 425
2. Wzór protokołu odbioru końcowego robót......... 427

• Wzór protokołu odbioru częściowego........................................................... 431

Wykaz literatury ..... 435

Wykaz orzecznictwa ..... 443

Skorowidz rzeczowy...... 457