Architektura a natura. Problem mimesis w architekturze

Oprawa: miękka, Format: 17x24 cm, Stron: 176, 2007 r., kilka rysunków, grafik i zdjęć

 


Przedmiotem niniejszej monografii jest sformułowanie problemu poszukiwania i twórczego kształtowania formy architektonicznej w złożonej relacji do ogólnie rozumianej natury oraz badawcze przeanalizowanie jej zmiennej specyfiki, czyli modalności relacji zarówno w perspektywie historycznej, jak i współczesnego charakteru i zakresu oddziaływania. Możemy również ująć myśl inaczej, i.e. o inspiracji form architektonicznych naturą, co jest dalszą trawestacją sensu antycznej myśli o mimesis: sztuka naśladuje naturę. Pojęcie mimesis w zastosowaniu do architektury może na wstępie rozważań bzić kontrowersje, niemniej mimetyczne nawiązania i inspiracje w architekturze współczesnej są bezspornym faktem - stąd wynika uzasadnienie prezentowanej kwestii badawczej.

 

 

 

 

Poszukiwaniu szerszych relacji architektury z otaczającą przestrzenią poświęcony jest rozdział pracy: Architektura w przestrzeni natury". Analiza tego zagadnienia wykorzyystuje m.in. współczesne konstatacje antropologiczne, wskazujące i wyjaśniające istotę oraz znaczenie wielorakich więzów - człowieka, architektury (habitatu) i przestrzeni natury w różnorodnych warunkach kulturowych i geograficznych. Przesłanki zarówno merytooryczne, jak i metodologiczne rozprawy są wsparte na wybranych kierunkach teorii sztuki i filozofii sztuki, wnoszących istotne dla rozważanego problemu wartości. Odnosi się to w szczególności do kwestii podstawowej. Le. reinterpretacji pojęcia mimesis i jego związków z kształtowaniem współczesnej sztuki i tym samym architektury. Pojęcie to nadal znajduje się w centrum teorii dzieła sztuki (wbrew pozornej dezaktualizacji), akcentując współcześnie jego najważniejszy starożytny wątek: wytwórczo-kreacyjny. Z genezy antyczne pojęcie wciąż aktualne, bo wiążące w swym najgłębszym rdzeniu treściowym pytanie natury zasadniczej: czym jest dla nas i naszej twórczości artystycznej rzeczywistość natury? Jaki jest i może być współczesny "modus" wzajemnej relacji i korespondencji pomiędzy światem kultury a IJnaturą-przyrodą"? Pojęcie "natura" jest rozumiane tutaj szerzej niż "przyroda", bardziej w znaczeniu "świat-natura" ("natura-przyroda" występuje jako część składowa rzeczywistości "świata-natury").

 

Modalność działania mimetycznego w architekturze określa zatem istotę i zakres baadanych relacji, wskazując zarówno na złożoność zjawisk, ale i ich wspólny głęboki duuchowy substrat - zróżnicowany obraz obecności Universum (Kosmosu i świata "specyyficznie lzkiego") w dziełach architektury. Ujawnienie i zbadanie tych wielostronnych, ale znamiennych relacji w architekturze jest podstawowym celem pracy. Integralnym nurtem badań jest wskazanie źródeł twórczej inspiracji w architekturze, jednak w ścisłym powiąązaniu z "postulowaną mimetyczną modalnością ujęcia natury" w różnorodnej złożoności jej sensualnego i intelektualnego czy nawet religijnego przeżywania.

 
 
Spis treści:
I . Część. Wprowadzenie w problem
1. Wstęp 
1.1. Cel pracy 
1.2. Geneza problemu 
1.3. Metoda 
1.4. Stan badań
1.5. Przybliżenie w zarysie ważniejszych pojęć
2. Wybrane wątki genezy pojęcia "mimesis". Perspektywa historyczna pojmowania i rozumienia korespondencji sztuki i natury - w teorii i praktyce architektury
2.1. Antyczna proweniencja pojęcia 
2.2. Wybrane myśli średniowiecza
2.3. Epoka renesansu
2.4. Barok 
2.5. Uwagi do Traktatu Charlesa Batteux (1747) 
2.6. Narodziny sztuki charakterystycznej 
2.7. Dziewiętnastowieczne korzenie współczesnej sztuki 
2.7.1. Symbolizm i jego główne cechy; postać romantyczna i współczesna 
2.7.2. Ekspresjonizm i jego złożone dziewiętnastowieczne korzenie 
2.7.3. Wykształcenie idei "organiczności" w architekturze, sztukach plastycznych pod wpływem Horatia Greenougha; jej główne założenia i przedstawiciele 
2.7.4. Regionalizm polski, nurt zakopiański

II. Część analityczna. Szczegółowa analiza badawcza osi tematycznych 
3. Analogia form. Funkcja pojęcia w rozważanym problemie 
3.1. Pojęcie analogii na terenie sztuki 
3.2. Analogia w architekturze 
3.3. Wieża Einsteina Ericha Mendelsohna 
3.4. Analogia form obserwowanych w przyrodzie
3.5. Tworzywo przyrody w twórczości Alvara Aalto
3.6. Szkice Ericha Mendelsohna 
3.7. Metafora epistemologiczna 
4. Obraz ikoniczny jako źródło formy architektonicznej
4.1. "Ikoniczność świata" substratem twórczości artystycznej
4.2. Ikonosfera - ikoniczność 
4.3. Obraz wizualny - transformacje 
4.4. Wspólne podłoże sztuk wizualnych 
4.5. Wizje rysunkowe form architektonicznych Ericha Mendelsohna
4.6. Problem synestezji
4.7. Rola wyobraźni 
4.8. Myśli i poglądy o ikoniczności 
4.9. Obrazowość architektury wg H. Wolfflina 
4.10. Pojęcie formy; disegno a forma 
4.11. Pierwiastki metafizyczne - Piranesi 
4.12. Medialna natura obrazu; ekwiwalencja 
4.13. Teoretyczne ujęcie obrazu wg M. Porębskiego
5. Ordo natury: symetria, odczuwanie i interpretacja ładu natury w sztuce 
5.1. Bezpośrednie odczuwanie i obserwacja natury 
5.2. Symetria w naturze i sztuce. Wybrane zagadnienia na podstawie Symmetry Hermanna Weyla
5.2.1. Matematyczna filozofia "prawego i lewego"
5.2.2. Symetrie translacyjne, obrotowe i pokrewne 
5.2.3. Symetria i asymetria w przestrzeni; ogród perski, ogród japoński
5.3. Drzewo - struktura wizualna; inspiracje w sztuce formami naturalnymi
6. Natura jako źródło symboliczności architektury 
6.1. Wprowadzenie: problematyka symbolu i symboliczności w sztuce i w architekturze
6.1.1. Zarysowanie ogólnego tła problemu 
6.2. Geneza symbolu (znaczenia) w architekturze 
6.3. Poetyka znaczeń formy i przestrzeni archetypowej habitatu 
6.4. Aktualność i żywotność funkcjonowania symbolu w architekturze 
6.5. Współczesne interpretacje filozoficzne - implikacje kulturowe 
6.5.1. Dalsze interpretacje symbolu (w architekturze); estetyka japońska, myśli M. Heideggera, H.G. Gadamera 
6.5.2. Narodziny nowożytnego symbolu; implikacje artystyczne, światopoglądowe 
7. Formy modalności mimesis. Systemowa rekapitulacja analizy badawczej 
7.1. Modalność działania mimetycznego w architekturze 
7.2. Analogia struktur
7.2.1. Metafora epistemologiczna 
7.3. Obraz ikoniczny 
7.3.1. Tektonika formy pochodną obrazu lub jego wcieleniem 
7.3.2. Ekwiwalencja obrazu
7.3.3. Ekspresja kształtującej wyobraźni poprzez medium 
7.3.4. Idea formy wynika z obrazu natury, i.e. krajobrazu i jego poszczególnych elementów
7.4. Ordo natury; symetria i symetryczność; interpretacje w strukturze formy architektonicznej 
7.4.1. Symetria i symetryczność 
7.4.2. Porządek drzewa 
7.5. Natura źródłem symboliczności w architekturze 
7.5.1. Architektura jako symbol i metafora świata
7.5.2. Symbol konwencjonalny i symbol wolny
7.5.3. Użyteczność i sens wewnętrznej przestrzeni
7.5.4. Przemiana przedmiotu i gestu w symbol
7.5.5. Konotacje symboliczne; analogia struktur, metafora epistemologiczna 
7.6. Konkluzja 
8. Architektura w przestrzeni natury
8.1. Sformułowanie problemu
8.2. Założenia aksjologiczne rozważań 
8.3. Fenomen miejsca
8.3.1. Fenomen miejsca - rozwinięcie analizy

III. Część - Wnioski. Podsumowanie rezultatów badań 
9. Konkluzja 
9.1. Uwagi ogólne 
9.2. Prawomocność pojęcia mimesis w architekturze
9.3. Modalność działania mimetycznego w architekturze 
9.3.1. Integralność architektury i sztuk wizualnych
9.3.2. Ikoniczne źródła form architektonicznych
9.3.3. Analogia i metafora w architekturze
9.3.4. Modus wyrażenia "porządku natury". Symetria w architekturze
9.3.5. Kategoria znaczenia w architekturze - symbol, metafora, metafora epistemologiczna 
9.4. Aspekt antropologiczny architektury w przestrzeni natury 
9.5. Teoria miejsca a regionalizm
9.6. Relacja prezentowanych badań do najnowszych trendów w architekturze Zachodu
9.7. Architektura "naśladuje samą siebie"
9.8. Refleksja finalna
Bibliografia
Spis ilustracji 
Streszczenia