Kamienice mieszczańskie Zamościa

ISBN 83-7242-011-4

Oprawa: miękka, Stron: 183, Format: 21x27 cm, 2008 r., fotografie i rysunki kolorowe i czarno-białe 

Zamość jest miastem niezwykłym, jednym z nielicznych zachowanych zespołów renesansowych nie tylko w Polsce, lecz również w Europie. Jego walory artystyczne, doskonałe zharmonizowanie z otaczającym terenem, stosunkowo dobrze znane dzieje, pozwalają widzieć w tym mieście wybitny pomnik urbanistyki i architektury swojego czasu. Dzieło to, ukształtowane w specyficznych warunkach mecenatu kanclerza i hetmana Jana Zamoyskiego, niewątpliwe jest przykładem harmonijnej współpracy pomiędzy włoskim architektem Bernardem Morando a polskim fundatorem.

W Zamościu – co nie zawsze się zdarza – zachowały się, poza renesansowym układem planistycznym, autentyczne budowle z przełomu XVI i XVII w. Są wśród nich zabytkowe kamienice mieszczańskie, których poziom artystyczny stawia je w rzędzie czołowych polskich zabytków. Dzięki temu Zamość od dawna jest uznawany za wyjątkowe w tym rejonie Europy dzieło sztuki i pomnik kultury narodowej. Ostatnie dwziestolecie charakteryzował wielki postęp w dziedzinie rozpoznania zabytkowej substancji miasta. Przyczyniły się do tego prace badawcze i stialne, towarzyszące procesowi rewaloryzacji. W ciągu tych lat następowała jednak dalsza zamiana całych fragmentów oryginalnej struktury zabytków nadwątlonej przez czas, brak bieżącej konserwacji i złe użytkowanie. Prace wzmacniające i remontowe pojedynczych budowli, a nawet całych zespołów architektonicznych, spowodowały duże ubytki w autentycznej substancji zabytkowej, zastępowanej nowymi konstrukcjami i nowymi materiałami. W czasie tych prac dokonano wielu interesujących odkryć obrazujących nieznane formy pierwotnej zabudowy mieszkalnej. Pozwoliło to na uściślenie dotychczasowej wiedzy na temat etapów jej rozwoju. Celem  niniejszego opracowania jest podsumowanie dotychczasowej wiedzy w tej dziedzinie. Ma ona na celu ukazanie wielu nieznanych dotąd faktów, mających duże znaczenie dla dalszych stiów i badań zespołu zabytkowego Zamościa. W pracy tej starano się również unaocznić ważny aspekt związany z genezą architektury polskiej przełomu XVI i XVII w., a także kształtowanie się kolejnych etapów form architektury domu miejskiego, których efektem było powstawanie okazałej kamienicy mieszczańskiej w połowie XVII w.

Spis treści:
Słowo wstępne
Wiktor Zin – Zamość w świetle badań i faktów 1952-1998
Przedmowa

Rozdział I
Historia Zamościa
Powstanie i rozwój miasta
Znaczenie ikonografii i kartografii dla poznania dziejów miasta
Miasto i jego budowle w źródłach, literaturze i badaniach naukowych

Rozdział II
Przyczynki do dziejów miasta od XVI do XX wieku
Historia przemian gospodarczych
Przeobrażenia demograficzne
Oddziaływanie w regionie
Plany regulacyjne miasta XX wieku
Stan miasta u progu kompleksowej rewaloryzacji w 2 połowie XX wieku

Rozdział III
Kamienice renesansowe Zamościa w świetle przemian dziejowych
Rola tradycji w kształtowaniu renesansowej kamiennicy mieszczańskiej
Najstarsza zabudowa mieszczańska z przełomu XVI i XVII wieku
Kamienice i domy z XVII i XVIII wieku
Modyfikacje kamienic miejskich w XIX i XX wieku

Rozdział IV
Ochrona konserwatorska
Współczesne problemy adaptacji, konserwacji i rewaloryzacji
Wartość autentyzmu miasta i jej ochrona
Summary
Riassunto
Literatura
Źródła archiwalne rękopiśmienne i drukowane
Plany historyczne i widoki miasta
Dokumentacje historyczno naukowe, wytyczne i programy planów zagospodarowania Zamościa
Współczesne projekty planów zagospodarowania Zamościa
Prace i artykuły publikowane
Indeks nazwisk