Międzygórze. Dzieje i architektura
- Dodaj recenzję:
- Producent: Politechnika Wrocławska
-
Dostępność:
Niedostępna
Oprawa: twarda, Format: A4, Stron: 712, 2006 r., bardzo liczne fotografie i rysunki barwne i czarno-białe
Międzygórze przeżywa obecnie kryzys, wynikający z zahamowania rozwoju miejscowości w okresie powojennym, wskutek braku remontów, modernizacji i nowych inwestycji, postępującej dekapitalizacji zasobów budowlanych oraz infrastruktury technicznej, powodujących spadek zainteresowania wczasowiczów ze względu na niski standard oferowanych tu usług, a także wpływających na znaczną migrację miejscowej lności do większych i bardziej atrakcyjnych ośrodków. Narastająca potrzeba poprawy tego stanu wpływa na konieczność określenia istniejących wartości architektonicznych i urbanistycznych miejscowości. Zarówno historyczny układ przestrzenny Międzygórza - noszący cechy XVI-wiecznej wsi górskiej i XIX-wiecznego kurortu, wraz z niszczejącymi założeniami parków zdrojowych, tras spacerowych, małej architektury, jak i zabudowa uzdrowiskowa, jeszcze niezniszczona przypadkowymi ingerencjami podczas ubiegłych dekad, a także XIX-wieczna zabudowa wiejska, o cechach seckiej architektury regionalnej, wymagają specjalnej ochrony konserwatorskiej. Niezbędne jest zachowanie oryginalnych wartości architektonicznych i urbanistycznych Międzygórza w przyszłych planach rozwoju, a przystosowanie zabudowy do współczesnych potrzeb powinno przebiegać pod ścisłym nadzorem konserwatora zabytków, aby ochronić nie tylko konstrukcje drewniane, detale, lecz także niszczejące i dewastowane wystroje wnętrz, które - wraz z kolejnymi właścicielami - znikają, usuwane niefrasobliwymi aranżacjami wnętrz.
Niniejsze opracowanie, poprzez przedstawienie zarówno historii miejscowości, jak i jej współczesnego obrazu, ma na celu wykazanie jednej strony - niepowtarzalnych cech urbanistyczno - architektonicznych, jak też z drugiej - barier i zagrożeń jej harmonijnego użytkowania oraz rozwoju. Wobec szybko postępujących przemian własnościowych, a także niekontrolowanych często remontów i modernizacji budynków, pojawia się konieczność uchwycenia, w miarę możności, oryginalnego charakteru zabudowy, tej unikatowej miejscowości uzdrowiskowej.
Spis treści:
Od autorki
Skróty
WSTĘP
1. Stan badań
2. Czynniki rozwoju miejscowości
- warunki naturalne
- położenie geograficzne
- klimat
- flora i fauna
3. Rozwój turystyki górskiej na ziemi kłodzkiej
4. Powstanie i rozwój kłodzkich towarzystw turystycznych
5. Rozwój sportów zimowych w Masywie Śnieżnika
- saneczkarstwo
- narciarstwo
6. Rozwój kłodzkich uzdrowisk i kurortów oraz lecznictwa
7. Sytuacja wyznaniowa na ziemi kłodzkiej i w Międzygórzu
8. Powodzie na ziemi kłodzkiej
POWSTANIE I ROZWÓJ MIEJSCOWOŚCI
1. Ziemia kłodzka i Masyw Śnieżnika w czasach najdawniejszych
2. Założenie miejscowości (XVI W.)
3. Rozwój osady leśnej (do 1683 r.)
4. Rządy Althannów (1684-1783)
5. Rządy Stillfriedów i Magnisów
6. Rozwój kurortu w czasach Marianny Orańskiej (1838-1873)
7. Rządy Albrechta Hohenzollerna (Młodszego), (1874-1906)
8. Rządy Fryderyka Henryka (Pruskiego) Hohenzollerna (1906-1945)
9. Okres powojenny
TYPY ZABUDOWY
1. Wprowadzenie
2. Zabudowa wiejska
3. Zabudowa uzdrowiskowa
CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW
1. Jawornica (Jaworek Dolny, Urnitzal)DW Słownik I (DW Jawornica, Sanatorium Urnitzthal, Erholungsheim – Sanitatsrat Dr. Janisch, Sanatorium Urnitzmuhle, Kurheim Urnitzthal, Gasthaus zur Urnitz Muhle, Urnitz Muhle)
- Pensjonat (DW Jaskółka – Słowik II, Erholungsheim Urnitzthal, Villa von Mechow)
- Zapora (Talsperre)
2. Kotliny (Muszany Dół, Muckengrund)
- Zagroda agroturystyczna Wichrowe Wzgórza i Dom Pod Błękitnym Dachem
- Pensjonat Krokus (DW Krokus, Pension Waldfrieden)
- DW Szarotka (dawny pensjonat), nieistniejący obecnie
3. Jaworek Górny (Urnitzberg)
4. Łysa Góra (Wysiecza, Hofeberg)
5. Ulica Wojska Polskiego (Habelschwerterstrase, Plan)
- Cmentarz katolicki
- Gospodarstwo agroturystyczne Chatka Puchatka (DW FWP, chałupa)
- Dom mieszkalny (DW Bajka, Landhaus Idylle, Logier Haus Idylle)
- Wodospad Wilczki
- Hotel nad wodospadem (Hotel zur Forelle, Forelle, Prinz Hotel zur Forelle, Gasthof zur Forelle am Wolfelstall, Seiferts Gasthof)
- DW Cichy Kącik (Villa Leonhardt, Hotel Leonhardt, Touristenhaus Leonhardt), nieistniejący obecnie
- DW Leśniczówka (Dom wczasowy PZPR, Sommer Villa des Prinzen Friedrich Heinrich von Preusen, Sommer Villa, Absteige-Quartier Sr. Kgl. Hoheit des Prinzen Albrecht vo Preusen, Landsitz Sr. Kgl. Hoheit Prinzen Albrecht, Prinzliches Absteigquartier)
- Hala spacerowa (altana, Kolonade), nieistniejąca obecnie
- DW Leśnik (DW Hanka-Leśnik, Hotel-Pension Zur guten Laune, Konigliche Prinzliche Gast – und Kurhaus zur guten Laune, Hotel (Gast- und Kurhaus) Zur guten Laune, Gasthof Gute Laune, Schweizerei)
- Dom mieszkalny (Garten Haus)
- DW Hanka (Hotel Waldhaus, Wald Haus, illa Weiss), nieistniejący obecnie
- Dom mieszkalny (Auto –Halle, Autohaus)
- Dom mieszkalny (DW Gaweł, DW Hanka-Gaweł, Villa Marienbad, Marien-Bad, Pension Weiss)
- Pensjonat Millenium (DW Paweł, DW Hanka-Paweł, Weiss-Eck, Weiss Ecke, Am Weiss-Eck)
- Hotel i restauracja Złoty Róg (Alte Muhle, Wolfelsmuhle)
- Kościół drewniany pw. św. Józefa
- Kościół murowany pw. Świętego Krzyża
- Dom ze sklepem (dawna masarnia - Fleischerei)
- Dom mieszkalno - usługowy (dom mieszkalny FWP Śnieżnik, Robotniczy Dom Kultury, Margerita hof, Eckehaus, Geisler Haus)
6. Ulica Pocztowa
- Szkoła (Volksschule, Wolfelsgrund, Katolische Schule Wolfelsgrund)
- Pensjonat (DW Góralka, DW Janówka, Villa Geheimrat Dr. Janisch)
- Chałupa przy Wilczce
- Chałupa przy DW Góralka
7. Ulica sanatoryjna
- Restauracja Szwejk (bar Wilczy Dół, Backerei u. Conditorei - Cafe Suchert)
- DW Słoneczna (DW Gigant II, Kurorthotel Tiroler Hof, Tirolerhof, Hotel Tyroler Hof)
- DW Gigant (Sanatorium Wolfelsgrund, Sanatorium Janisch, Neue Villa, Villa Janisch)
- Sanatorium po II wojnie światowej
- Budynki gospodarcze przy sanatorium
- Pensjonat Sarenka (DW Sarenka, Villa Sanitatsrat, Villa Dr. Janisch, Dr. Janische Villa)
- Pensjonat (DW Basia, DW Mimoza VI, Villa Winkler)
- Pensjonat (DW Stokrotka, DW Mimoza VII, Kleine Villa)
- Pensjonat (DW Lotos, DW Mimoza V, Villa Trebla)
- Pensjonat (przedszkole, DW Feniks, Villa Kampe)
- Dom mieszkalne (DW Trzy Kotwice, Konderheim, Deutsch-Christliches Touristenheim Hotzelei, Eben Ezar)
- Noclegownia GOPR (DW Willa Nasza, DW Mimoza III, Paradiesla)
- Pensjonat (DW Błękit, DW Mimoza IV, Prasidenten Villa)
- Pensjonat (DW Azalia, DW Mimoza II, Villa Zeisig)
- Pensjonat (DW Mimoza I, Villa Ohlen)
- Pensjonat Halinka (DW Arnika, Haus Bergfried)
- Leśnictwo Jawornik
- Chałupa w ruinie
- Współczesny pensjonat
- Chałupa z podcieniem
- Chałupa wieńcowa
- Cmentarz ewangelicki na Górze Parkowej
8. Ulica Śnieżna (Schneebergstrase)
- Dom mieszkalno-usługowy
- Stolarnia (siłownia, młyn wodny, tartak) i remiza strażacka
- Gospodarstwo agroturystyczne Łysieniówka
- Bynek Straży Granicznej
- Dom wieńcowy
- Piętrowy dom wieńcowy (DW Rusałka, dawny pensjonat)
- Piętrowy dom ryglowy (DW Oaza, dawny pensjonat)
- Dom murowany
- Bliźniacze pensjonaty
- Dom z galerią (dawny dom Rothera)
- Dom mieszkalny (DW Czarodziejka - Cichy Kącik)
- Pensjonat agroturystyczny Zakopianka
- Pensjonat Willa Róża
- Chałupa wieńcowa w ruinie
- DW Wanda (dawny pensjonat), nieistniejący obecnie
- DW Widok I
- Gospodarstwo agroturystyczne
- Gospodarstwo agroturystyczne (DW w zespole Czarodziejka, Pension Irma, Haus Irma)
- Dom murowany
- Pensjonat Watra
- Zespół chałup
- Chałupa z gankiem podcieniowym i galeriami
- Chałupa wieńcowa
- Bynek mieszkalno - gospodarczy
- Dom Nad Potokiem
- Dom jednorodzinny
- Dom mieszkalny (Hubertus, Haus Hubertus, Hubertushaus)
- Domy jednorodzinne
- Pensjonat Słoneczna Willa (DW Opolanka, Dom Turysty Opolanin, Hotel Anna Hof, Hotel und Pension Anna Hof)
- Dom Marychna (dawny pensjonat), nieistniejący obecnie
- Leśnictwo Jawornica (Prinzliche Forsterei)
- Chałupa wieńcowa
9. Igliczna (Spitzberg, Spitziger Berg, Spitzige Berg, Spitzigeberg)
- Zespół zabudowy Maria Śnieżna (Maria Schnee)
- Kościół pw. Marii Śnieżnej
- Kalwaria na Iglicznej
- Schronisko Igliczna (Schronisko Maria Śnieżna, Gast - und Logierhaus Maria Schnee, Gasthaus Maria Schnee, Schindler's Haus, Josef Schindler's Gasthaus Maria Schnee, Gasthaus zu Maria Schnee)
- Schronisko Pod Pięknym Widokiem (Zur schonen Aussicht), nieistniejące obecnie
- Dom Wśród Róż (Haus Sonnenschein) i kolonia Kamienna (Steingr), nieistniejąca obecnie
- Trzy Zagrody (Drei Hofen), nieistniejące obecnie, i Ogród Bajek (Waldmuseum)
10. Czarna Góra na Polanie Śnieżnej (Prędków, Scheerberg)
11. Śnieżnik (Glatzer Schneeberg)
- Schronisko Pod Śnieżnikiem (Schronisko Na Śnieżniku, Szwajcarka, Schweizerei, Konigliche-Prinzliche Schweizerei)
- Wieża widokowa na Śnieżniku (Keiser Wilhelm Turm, Keiser Wilhelm Gedachtnisturm), nieistniejąca obecnie
- Domek Myśliwski (Herberge, Forstbae, Schneebergbae)
- Domek Książęcy (Prinzenhauschen), nieistniejacy obecnie
12. Zakończenie
13. Bibliografia
- opracowania
- źródła
14. Aneksy
- wykaz nazw polskich i niemieckich
- nazwy geograficzne
- nazwy miejscowości
- nazwy dróg i ulic
- nazwy pensjonatów, domów wczasowych, hoteli i schronisk
- kroniki i artykuły dokumentujące historię Międzygórza
- dokument I z 25 czerwca 1740 r.
- dokument II z 11 sierpnia 1742 r.
- dokument III z lat 1783-1792
- dokument IV z 17 października 1871 r.
- kościelna księga pamiątkowa filii w Międzygórzu z lat 1898-1943
- W. Schultz, Vom Bau der Wolfelalsperre bei Wolfelsgrund i. Schl. (O bowie zapory w Międzygórzu na Śląsku)
- R. Gretschel, Die Talsperenanlage in Wolfelsgrund ( Zapora w Midzygórzu)
15. Zusammenfassung
16. Summary
17. Spis ilustracji i ich źródeł
Międzygórze przeżywa obecnie kryzys, wynikający z zahamowania rozwoju miejscowości w okresie powojennym, wskutek braku remontów, modernizacji i nowych inwestycji, postępującej dekapitalizacji zasobów budowlanych oraz infrastruktury technicznej, powodujących spadek zainteresowania wczasowiczów ze względu na niski standard oferowanych tu usług, a także wpływających na znaczną migrację miejscowej lności do większych i bardziej atrakcyjnych ośrodków. Narastająca potrzeba poprawy tego stanu wpływa na konieczność określenia istniejących wartości architektonicznych i urbanistycznych miejscowości. Zarówno historyczny układ przestrzenny Międzygórza - noszący cechy XVI-wiecznej wsi górskiej i XIX-wiecznego kurortu, wraz z niszczejącymi założeniami parków zdrojowych, tras spacerowych, małej architektury, jak i zabudowa uzdrowiskowa, jeszcze niezniszczona przypadkowymi ingerencjami podczas ubiegłych dekad, a także XIX-wieczna zabudowa wiejska, o cechach seckiej architektury regionalnej, wymagają specjalnej ochrony konserwatorskiej. Niezbędne jest zachowanie oryginalnych wartości architektonicznych i urbanistycznych Międzygórza w przyszłych planach rozwoju, a przystosowanie zabudowy do współczesnych potrzeb powinno przebiegać pod ścisłym nadzorem konserwatora zabytków, aby ochronić nie tylko konstrukcje drewniane, detale, lecz także niszczejące i dewastowane wystroje wnętrz, które - wraz z kolejnymi właścicielami - znikają, usuwane niefrasobliwymi aranżacjami wnętrz.
Niniejsze opracowanie, poprzez przedstawienie zarówno historii miejscowości, jak i jej współczesnego obrazu, ma na celu wykazanie jednej strony - niepowtarzalnych cech urbanistyczno - architektonicznych, jak też z drugiej - barier i zagrożeń jej harmonijnego użytkowania oraz rozwoju. Wobec szybko postępujących przemian własnościowych, a także niekontrolowanych często remontów i modernizacji budynków, pojawia się konieczność uchwycenia, w miarę możności, oryginalnego charakteru zabudowy, tej unikatowej miejscowości uzdrowiskowej.
Spis treści:
Od autorki
Skróty
WSTĘP
1. Stan badań
2. Czynniki rozwoju miejscowości
- warunki naturalne
- położenie geograficzne
- klimat
- flora i fauna
3. Rozwój turystyki górskiej na ziemi kłodzkiej
4. Powstanie i rozwój kłodzkich towarzystw turystycznych
5. Rozwój sportów zimowych w Masywie Śnieżnika
- saneczkarstwo
- narciarstwo
6. Rozwój kłodzkich uzdrowisk i kurortów oraz lecznictwa
7. Sytuacja wyznaniowa na ziemi kłodzkiej i w Międzygórzu
8. Powodzie na ziemi kłodzkiej
POWSTANIE I ROZWÓJ MIEJSCOWOŚCI
1. Ziemia kłodzka i Masyw Śnieżnika w czasach najdawniejszych
2. Założenie miejscowości (XVI W.)
3. Rozwój osady leśnej (do 1683 r.)
4. Rządy Althannów (1684-1783)
5. Rządy Stillfriedów i Magnisów
6. Rozwój kurortu w czasach Marianny Orańskiej (1838-1873)
7. Rządy Albrechta Hohenzollerna (Młodszego), (1874-1906)
8. Rządy Fryderyka Henryka (Pruskiego) Hohenzollerna (1906-1945)
9. Okres powojenny
TYPY ZABUDOWY
1. Wprowadzenie
2. Zabudowa wiejska
3. Zabudowa uzdrowiskowa
CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW
1. Jawornica (Jaworek Dolny, Urnitzal)DW Słownik I (DW Jawornica, Sanatorium Urnitzthal, Erholungsheim – Sanitatsrat Dr. Janisch, Sanatorium Urnitzmuhle, Kurheim Urnitzthal, Gasthaus zur Urnitz Muhle, Urnitz Muhle)
- Pensjonat (DW Jaskółka – Słowik II, Erholungsheim Urnitzthal, Villa von Mechow)
- Zapora (Talsperre)
2. Kotliny (Muszany Dół, Muckengrund)
- Zagroda agroturystyczna Wichrowe Wzgórza i Dom Pod Błękitnym Dachem
- Pensjonat Krokus (DW Krokus, Pension Waldfrieden)
- DW Szarotka (dawny pensjonat), nieistniejący obecnie
3. Jaworek Górny (Urnitzberg)
4. Łysa Góra (Wysiecza, Hofeberg)
5. Ulica Wojska Polskiego (Habelschwerterstrase, Plan)
- Cmentarz katolicki
- Gospodarstwo agroturystyczne Chatka Puchatka (DW FWP, chałupa)
- Dom mieszkalny (DW Bajka, Landhaus Idylle, Logier Haus Idylle)
- Wodospad Wilczki
- Hotel nad wodospadem (Hotel zur Forelle, Forelle, Prinz Hotel zur Forelle, Gasthof zur Forelle am Wolfelstall, Seiferts Gasthof)
- DW Cichy Kącik (Villa Leonhardt, Hotel Leonhardt, Touristenhaus Leonhardt), nieistniejący obecnie
- DW Leśniczówka (Dom wczasowy PZPR, Sommer Villa des Prinzen Friedrich Heinrich von Preusen, Sommer Villa, Absteige-Quartier Sr. Kgl. Hoheit des Prinzen Albrecht vo Preusen, Landsitz Sr. Kgl. Hoheit Prinzen Albrecht, Prinzliches Absteigquartier)
- Hala spacerowa (altana, Kolonade), nieistniejąca obecnie
- DW Leśnik (DW Hanka-Leśnik, Hotel-Pension Zur guten Laune, Konigliche Prinzliche Gast – und Kurhaus zur guten Laune, Hotel (Gast- und Kurhaus) Zur guten Laune, Gasthof Gute Laune, Schweizerei)
- Dom mieszkalny (Garten Haus)
- DW Hanka (Hotel Waldhaus, Wald Haus, illa Weiss), nieistniejący obecnie
- Dom mieszkalny (Auto –Halle, Autohaus)
- Dom mieszkalny (DW Gaweł, DW Hanka-Gaweł, Villa Marienbad, Marien-Bad, Pension Weiss)
- Pensjonat Millenium (DW Paweł, DW Hanka-Paweł, Weiss-Eck, Weiss Ecke, Am Weiss-Eck)
- Hotel i restauracja Złoty Róg (Alte Muhle, Wolfelsmuhle)
- Kościół drewniany pw. św. Józefa
- Kościół murowany pw. Świętego Krzyża
- Dom ze sklepem (dawna masarnia - Fleischerei)
- Dom mieszkalno - usługowy (dom mieszkalny FWP Śnieżnik, Robotniczy Dom Kultury, Margerita hof, Eckehaus, Geisler Haus)
6. Ulica Pocztowa
- Szkoła (Volksschule, Wolfelsgrund, Katolische Schule Wolfelsgrund)
- Pensjonat (DW Góralka, DW Janówka, Villa Geheimrat Dr. Janisch)
- Chałupa przy Wilczce
- Chałupa przy DW Góralka
7. Ulica sanatoryjna
- Restauracja Szwejk (bar Wilczy Dół, Backerei u. Conditorei - Cafe Suchert)
- DW Słoneczna (DW Gigant II, Kurorthotel Tiroler Hof, Tirolerhof, Hotel Tyroler Hof)
- DW Gigant (Sanatorium Wolfelsgrund, Sanatorium Janisch, Neue Villa, Villa Janisch)
- Sanatorium po II wojnie światowej
- Budynki gospodarcze przy sanatorium
- Pensjonat Sarenka (DW Sarenka, Villa Sanitatsrat, Villa Dr. Janisch, Dr. Janische Villa)
- Pensjonat (DW Basia, DW Mimoza VI, Villa Winkler)
- Pensjonat (DW Stokrotka, DW Mimoza VII, Kleine Villa)
- Pensjonat (DW Lotos, DW Mimoza V, Villa Trebla)
- Pensjonat (przedszkole, DW Feniks, Villa Kampe)
- Dom mieszkalne (DW Trzy Kotwice, Konderheim, Deutsch-Christliches Touristenheim Hotzelei, Eben Ezar)
- Noclegownia GOPR (DW Willa Nasza, DW Mimoza III, Paradiesla)
- Pensjonat (DW Błękit, DW Mimoza IV, Prasidenten Villa)
- Pensjonat (DW Azalia, DW Mimoza II, Villa Zeisig)
- Pensjonat (DW Mimoza I, Villa Ohlen)
- Pensjonat Halinka (DW Arnika, Haus Bergfried)
- Leśnictwo Jawornik
- Chałupa w ruinie
- Współczesny pensjonat
- Chałupa z podcieniem
- Chałupa wieńcowa
- Cmentarz ewangelicki na Górze Parkowej
8. Ulica Śnieżna (Schneebergstrase)
- Dom mieszkalno-usługowy
- Stolarnia (siłownia, młyn wodny, tartak) i remiza strażacka
- Gospodarstwo agroturystyczne Łysieniówka
- Bynek Straży Granicznej
- Dom wieńcowy
- Piętrowy dom wieńcowy (DW Rusałka, dawny pensjonat)
- Piętrowy dom ryglowy (DW Oaza, dawny pensjonat)
- Dom murowany
- Bliźniacze pensjonaty
- Dom z galerią (dawny dom Rothera)
- Dom mieszkalny (DW Czarodziejka - Cichy Kącik)
- Pensjonat agroturystyczny Zakopianka
- Pensjonat Willa Róża
- Chałupa wieńcowa w ruinie
- DW Wanda (dawny pensjonat), nieistniejący obecnie
- DW Widok I
- Gospodarstwo agroturystyczne
- Gospodarstwo agroturystyczne (DW w zespole Czarodziejka, Pension Irma, Haus Irma)
- Dom murowany
- Pensjonat Watra
- Zespół chałup
- Chałupa z gankiem podcieniowym i galeriami
- Chałupa wieńcowa
- Bynek mieszkalno - gospodarczy
- Dom Nad Potokiem
- Dom jednorodzinny
- Dom mieszkalny (Hubertus, Haus Hubertus, Hubertushaus)
- Domy jednorodzinne
- Pensjonat Słoneczna Willa (DW Opolanka, Dom Turysty Opolanin, Hotel Anna Hof, Hotel und Pension Anna Hof)
- Dom Marychna (dawny pensjonat), nieistniejący obecnie
- Leśnictwo Jawornica (Prinzliche Forsterei)
- Chałupa wieńcowa
9. Igliczna (Spitzberg, Spitziger Berg, Spitzige Berg, Spitzigeberg)
- Zespół zabudowy Maria Śnieżna (Maria Schnee)
- Kościół pw. Marii Śnieżnej
- Kalwaria na Iglicznej
- Schronisko Igliczna (Schronisko Maria Śnieżna, Gast - und Logierhaus Maria Schnee, Gasthaus Maria Schnee, Schindler's Haus, Josef Schindler's Gasthaus Maria Schnee, Gasthaus zu Maria Schnee)
- Schronisko Pod Pięknym Widokiem (Zur schonen Aussicht), nieistniejące obecnie
- Dom Wśród Róż (Haus Sonnenschein) i kolonia Kamienna (Steingr), nieistniejąca obecnie
- Trzy Zagrody (Drei Hofen), nieistniejące obecnie, i Ogród Bajek (Waldmuseum)
10. Czarna Góra na Polanie Śnieżnej (Prędków, Scheerberg)
11. Śnieżnik (Glatzer Schneeberg)
- Schronisko Pod Śnieżnikiem (Schronisko Na Śnieżniku, Szwajcarka, Schweizerei, Konigliche-Prinzliche Schweizerei)
- Wieża widokowa na Śnieżniku (Keiser Wilhelm Turm, Keiser Wilhelm Gedachtnisturm), nieistniejąca obecnie
- Domek Myśliwski (Herberge, Forstbae, Schneebergbae)
- Domek Książęcy (Prinzenhauschen), nieistniejacy obecnie
12. Zakończenie
13. Bibliografia
- opracowania
- źródła
14. Aneksy
- wykaz nazw polskich i niemieckich
- nazwy geograficzne
- nazwy miejscowości
- nazwy dróg i ulic
- nazwy pensjonatów, domów wczasowych, hoteli i schronisk
- kroniki i artykuły dokumentujące historię Międzygórza
- dokument I z 25 czerwca 1740 r.
- dokument II z 11 sierpnia 1742 r.
- dokument III z lat 1783-1792
- dokument IV z 17 października 1871 r.
- kościelna księga pamiątkowa filii w Międzygórzu z lat 1898-1943
- W. Schultz, Vom Bau der Wolfelalsperre bei Wolfelsgrund i. Schl. (O bowie zapory w Międzygórzu na Śląsku)
- R. Gretschel, Die Talsperenanlage in Wolfelsgrund ( Zapora w Midzygórzu)
15. Zusammenfassung
16. Summary
17. Spis ilustracji i ich źródeł
