Młyny ziemi Łomżyńskiej

Oprawa: miękka, Format: 16,7x24 cm, Stron: 300, 2003 r., liczne fotografie  czarno-białe i kolorowe, rysunki

Badania prowadzono według klasycznej metody - wyniki badań terenowych uzupełniano wiedzą czerpaną z archiwaliów. W terenie przeprowadzono prace inwentaryzacyjne, dotyczące zachowanej substanci zabytkowej (objęły one urządzenia wodne,  zabowę oraz maszyny młyńskie). Dokonano niezbędnych pomiarów i fotografii. Koronną częścią badań były wywiady z właścicielami młynów. Niestety, nie zawsze
ało się zastać przy życiu przedstawicieli najstarszego pokolenia XX-wiecznych młynarzy. Zawsze jednak znajdowali się życzliwi i rzetelni informatorzy. Wyniki badań terenowych skonfrontowano z archiwaliami, m.in. były pomocne stare mapy i plany.

Obraz przekształceń młynarstwa łomżyńskiego przez okres ostatnich ponad stu lat się zawartością pierwszej części książki, z której czytelnik dowie się o historii młystwa i o losach lzi z nim związanych, o przemianach napędów, o zachowanych budowlach i maszynach. Zakończenie zawiera obraz zagrożeń i kierunki ochrony polów młyńskich.

Część druga stanowi katalog młynów i ich reliktów zachowanych na ziemi łomżyńskiej, oparty na aktualnym stanie wiedzy, ułożony alfabetycznie. W katalogu nie umieszczono nazw miejscowości, w których znajdowały się niegdyś młyny, jeśli nie znaleziono dotychczas o nich żadnych bliższych informacji. W podpisach umieszczonych pod ilustracjami zawarto daty ich wykonania, nazwiska autorów oraz numer pozycji archiwalnej.

Grażyna Balińska, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, Kierownik Zakładu Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury. Zakres jej działalności naukowo-badawczej, poświęconej zagadnieniom historii architektury, urbanistyki i ochrony krajobrazu kulturowego obejmuje rozwój średniowiecznych bloków śródrynkowych w miastach Dolnego Śląska, problemy ochrony zabytkowych zespołów urbanistycznych w małych miastach, zagadnienia rozwoju dolnośląskich miejscowości uzdrowiskowych w XIX i XX w. Prowadziła również lub uczestniczyła w badaniach architektury przemysłowej i folwarcznej, m.in. w badaniach architektury licznych zakładów włókienniczych oraz hut szkła na Dolnym Śląsku, badała architekturę budowli Wrocławskiego Węzła Wodnego oraz towarzyszącą jej zabowę mieszkalną. Prowadziła badania architektury przemysłowej Kielecczyzny, w tym m.in. hut żelaza w Ostrowcu Świętokrzyskim i Starachowicach, cukrowni oraz niewielkich zakładów przemysłowych z okresu działalności Stanisława Staszica i późniejszego. W obrębie jej zainteresowań znalazła się również architektura elektrowni i elektrociepłowni oraz licznych niewielkich obiektów przemysłowych, takich jak młyny, gorzelnie i inne.

Jest autorką książek: Uzdrowiska dolnośląskie. Problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II wojny światowej (1991 r.) oraz Racot. Przemiany i zagrożenia zespołów podworskich (1996 r.).


Jerzy Aleksander Baliński, mgr inż. mechanik, historyk techniki. Stia na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Wrocławskiej. Wykonał badania kilkuset historycznych zespołów przemysłowych - m.in. hutniczych Kielecczyzny, cukrowni, elektrowni i elektrociepłowni, zespołów zabytkowych stopni wodnych we Wrocławiu, gorzelni, młynów, zespołów kolejowych, maszyn i urządzeń technicznych o wartościach zabytkowych. Publikacje: Przemiany techniczne Wrocławskiego węzła wodnego (1996), Kamienna - rzeka pracująca w planach Staszica i realizacji Banku Polskiego (1998). Obecnie prowadzi Pracownię Stiów i Dokumentacji Konserwatorskich we Wrocławiu.


Spis treści:
1. Wstęp
1.1. Uzasadnienie potrzeby badań
1.2. Ramy chronologiczne i terytorialne
1.3. Stan badań, literatura przedmiotu, archiwalia
1.4. Metoda badań, konstrukcja pracy
2. Dzieje młynarstwa na ziemi łomżyńskiej
2.1. Młynarstwo na świecie i w Polsce
2.2. Stosunki własnościowe w młynarstwie
2.3. Historia młynarstwa na ziemi łomżyńskiej
do drugiej wojny światowej
2.4. Zmiany własności, przekształcenia technologii, wpływ melioracji i innych czynników po drugiej wojnie światowej
2.5. Losy rodzin młynarskich
3. Klasyfikacja młynów ziemi łomżyńskiej
4. Młyn w krajobrazie kulturowym
5. Konstrukcja i materiał budowlany
6. Maszyny i urządzenia młyńskie. Podręczniki dla młynarzy
6.1. Przemiany w napędzie młynów
6.2. Maszyny i urządzenia młyńskie. Fabryki maszyn młyńskich
6.3. Urządzenia piętrzące wodę: groble, jazy, młynówki
6.4. Ekspozycje silników i maszyn młyńskich ...
6.5. Podręczniki dla młynarzy
7. Zakończenie
7.1. Sytuacja gospodarcza
7.2. Zagrożenia
7.3. Postulaty konserwatorskie
Katalog
The mills of Ziemia Łomżyńska
Archiwalia
Bibliografia