Wielkie osiedla mieszkaniowe w mieście postsocjalistycznym. Geneza, rozwój, przemiany, percepcja

ISBN 978-83-8088-210-2

Oprawa: miękka, Format: B5, Stron: 351, 2017 r.

Wielkie socjalistyczne osiedla mieszkaniowe o zabowie blokowej, popularnie określane „blokowiskami” lub „osiedlami z wielkiej płyty", stanowią szczególne środowisko mieszkaniowe w wielu miastach europejskich, ale przede wszystkim w miastach Europy Środkowo-Wschodniej.

W książce poddano analizie genezę, rozwój, przemiany oraz percepcję tej formy zabudowy w wybranych miastach postsocjalistycznych. Podjęcie refieksji dotyczącej tej tematyki uznano za ważne, ponieważ osiedla te są najbardziej widocznym i rozległym przestrzennie dziedzictwem socjalizmu we współczesnych miastach i dominującą formą  habitatu zamieszkiwaną przez niemal potowę lności tych miast. Ponadto obszary te, swej powszechności, są wciąż stosunkowo mało poznane i postrzegane przez pryzmat wielu stereotypów, które należy weryfikować w badaniach w różnych skalach przestrzennych i przy użyciu różnych metod. 

Praca ma walory nie tylko poznawcze, lecz także aplikacyjne. Jej rezultaty są ważnym głosem w toczącej się obecnie dyskusji na temat aktualnego stanu oraz przyszłości wielkich osiedli mieszkaniowych we we współczesnych miastach postsocjalistycznych. Służyć może także jako źródło niezbędnej wiedzy w procesach modernizacji i humanizacji tej formy zabudowy, czyli działań zmierzających do zapewnienia takich warunków zamieszkania, które w lepszy niż dotychczas sposób mogą zaspokoić potrzeby ich mieszkańców.

Spis treści

1. WPROWADZENIE 9
1.1. Problem badawczy 10
1.2. Założenia i cele pracy 15
1.3. Podstawy teoretyczne pracy 18
1.4. Metody badań i materiały źródłowe 21

2. KONTEKST TEORETYCZNY PRACY 27
2.1. Mieszkalnictwo jako przedmiot badań naukowych 27
2.2. Wielkie osiedle mieszkaniowe jako forma urbanistyczna i społeczna 32
2.3. Podejścia teoretyczne w badaniach osiedli mieszkaniowych 37
2.4. Wielkie osiedla mieszkaniowe w badaniach naukowych 41
2.5. Koncepcje wyjaśniające przemiany osiedli mieszkaniowych 47

3. GENEZA I UWARUNKOWANIA ROZWOJU WIELKICH OSIEDLI MIESZKANIOWYCH W MIASTACH EUROPEJSKICH 63
3.1. Koncepcje urbanistyczno-architektoniczne z XIX i z I połowy XX wieku 64
3.2. Pierwsze realizacje wielkoskalowych modernistycznych założeń osiedlowych w miastach europejskich 77
3.3. Uwarunkowania rozwoju wielkich osiedli mieszkaniowych w powojennej Europie 82
3.4. Podsumowanie 85

4. ROZWÓJ I EWOLUCJA WIELKICH OSIEDLI MIESZKANIOWYCH W MIEŚCIE SOCJALISTYCZNYM 89
4.1. Miasto socjalistyczne jako idea i byt realny 89
4.2. Czynniki kształtujące strukturę rezydencjalną w mieście socjalistycznym 91
4.3. Uwarunkowania rozwoju wielkich osiedli mieszkaniowych w mieście socjalistycznym 100
4.4. Od osiedla społecznego do wielkiego osiedla mieszkaniowego – ewolucja wielorodzinnej zabudowy osiedlowej w powojennej Polsce 103
4.5. Wielkie osiedla mieszkaniowe w mieście socjalistycznym u progu transformacji 115
4.6. Podsumowanie 130

5. PRZEMIANY WIELKICH OSIEDLI MIESZKANIOWYCH W MIEŚCIE POSTSOCJALISTYCZNYM 135
5.1. Miasto postsocjalistyczne – główne cechy 135
5.2. Procesy kształtujące strukturę rezydencjalną w mieście postsocjalistycznym 139
5.3. Przemiany wielkich osiedli mieszkaniowych w miastach postsocjalistycznych – wybrane przykłady 147
5.3.1. Przemiany w strukturze demograficznej i statusie społecznym mieszkańców 148
5.3.2. Przemiany w strukturze funkcjonalno-przestrzennej i morfologii.. 163
5.3.3. Przemiany fizjonomiczne 173
5.4. Podsumowanie 175

6. PERCEPCJA I WALORYZACJA WIELKICH OSIEDLI MIESZKANIOWYCH W MIEŚCIE POSTSOCJALISTYCZNYM 183
6.1. Teoretyczne podstawy badań percepcji i waloryzacji środowiska mieszkaniowego 183
6.2. Uwarunkowania percepcji i waloryzacji środowiska mieszkaniowego… 192
6.3. Percepcja i waloryzacja wielkich osiedli mieszkaniowych w mieście postsocjalistycznym – wybrane przykłady 197
6.3.1. Satysfakcja mieszkaniowa, poczucie więzi z miejscem zamieszkania i preferencje migracyjne 200
6.3.2. Ocena wybranych aspektów zagospodarowania i wyposażenia osiedli oraz ich walorów architektoniczno-urbanistycznych i estetycznych 204
6.3.3. Relacje społeczne i więzi mieszkańców 207
6.3.4. Poczucie bezpieczeństwa w osiedlach 211
6.4. Podsumowanie 214

7. WIELKIE OSIEDLA MIESZKANIOWE ŁODZI – STUDIUM PRZYPADKU 219
7.1. Ewolucja struktury społeczno-przestrzennej miasta 219
7.2. Wielkie osiedla mieszkaniowe Łodzi – rozwój przestrzenny i charakterystyka 232
7.3. Przemiany wielkich osiedli mieszkaniowych Łodzi po 1990 roku 249
7.3.1. Przemiany w strukturze demograficznej i statusie społecznym mieszkańców 249
7.3.2. Przemiany struktury funkcjonalno-przestrzennej i morfologii 264
7.3.3. Przemiany fizjonomiczne 277
7.4. Percepcja i waloryzacja wielkich osiedli mieszkaniowych Łodzi – wybrane aspekty 282
7.5. Podsumowanie 297

8. ZAKOŃCZENIE 303
Bibliografia 318
Summary 343