Mosty w dziejach Polski

ISBN 9978-83-7125-274-7

Oprawa: twarda z obwolutą, Format: 15x15 cm, Stron: 392, 2017 r.

"Nie ma wątpliwości, że historia budowy mostów jest historią cywilizacji"

Franklin Delano ­Roosevelt (1882–1945) podczas otwarcia mostu Golden Gate w San Francisco w 1937 roku.

Książka Profesora Jana Biliszczuka pt. "Mosty w dziejach Polski" wypełnia dotkliwą lukę, jaka istnieje w powszechnej świadomości obywateli naszego kraju. Problem ten zajmuje uwagę nielicznych specjalistów w dziedzinie mostownictwa, a przecież jest to ogromny obszar wiedzy, której powinniśmy być świadomi i z której powinniśmy być dumni. Mostownictwo to coś więcej niż rzeczywistość fizyczna, to coś co łączy nie tylko brzegi rzeki, ale także lzi, idee, świat realny ze światem transcendentnym. Dziś trno to wytłumaczyć przeciętnemu obywatelowi, którego interesuje to co dziś i jutro, zapatrzonemu w wyznaczniki współczesnego świata: pieniądz, konsumpcję i nieokiełzany pęd do przodu. Ale przecież wielu mądrych lzi ostrzegało i ostrzega, że przed światem nie szanującym przeszłości nie ma teraźniejszości i przyszłości.

I w takim momencie ukazuje się książka Profesora Jana Biliszczuka, wybitnego mostowca, który wiele czasu poświęcił, aby przybliżyć nam ten temat. Wszyscy wiedzą, że budownictwo jest stare jak świat, ale już nie wszyscy doceniają rolę mostów w rozwoju cywilizacji i lzkości. Mostów, które w obszarze budownictwa zawsze determinowały nowe idee i postęp, broniły dostępu do dawnych grodzisk i miast, ułatwiały handel i kontakty międzylzkie, pomagają w szybkim przemieszczaniu się, ale także były obiektami podnoszącymi prestiż narodów i państw, obramowanymi wieżami i basztami, łukami triumfalnymi, a dziś są wyznacznikiem postępu technicznego i cichej rywalizacji największych potęg światowych.

Książkę Profesora Jana Biliszczuka można traktować jako encyklopedię polskiego mostownictwa na przestrzeni dziejów. Zawiera bogaty materiał fakto- i ikonograficzny. Wszystkie opisy mostów są zilustrowane dobrej jakości zdjęciami. Ale są to nie tylko opisy mostów z poszczególnych epok, książka ukazuje także bogate tło historyczne ich powstawania. Zawarta jest w niej również encyklopedyczna wiedza o zasadniczych pojęciach mostownictwa (materiały, systemy konstrukcyjne, pomost, podpory, fundamenty, izbice, kesony itp.), przedstawione są sylwetki wybitnych twórców obiektów mostowych w skali światowej i polskiej, pokazane są znaczące firmy parające się budową mostów, wreszcie wymienieni są lzie – projektanci, wykonawcy i inwestorzy, którzy stoją za tymi znaczącymi dziełami aktywności lzkiej.
Podsumowując należy stwierdzić, że autor oddaje do rąk polskiego czytelnika książkę popularnonaukową, która powinna zainteresować szerokie grono odbiorców, nie tylko fachowców o wykształceniu technicznym, ale także zwykłych obywateli, dając możliwość poszerzenia swoich horyzontów i zrozumienia, jak polscy mostowcy na przestrzeni dziejów starali się oddawać swój talent i intelekt dla rozwoju polskiej infrastruktury komunikacyjnej, a w ostatecznym rozrachunku – na rzecz rozwoju naszego kraju, Polski.

Spis treści

Przedsłowie 

Od autora
Wstęp 

   Rozwój sztuki budowlanej i inżynierii lądowej

   Rozwój inżynierii mostowej w Polsce

Rozdział 1.
Mosty przedsłowiańskie i wczesnosłowiańskie

   Most do grodziska w Biskupinie (738 r. p.n.e.) 

   Most do osiedla Bałtów na jeziorze Orzysz z I wieku p.n.e.

   Most do warownego grodu w Żydowie (937 r. n.e. – ?) 

Rozdział 2.
Mosty w Polsce Piastów (lata 966–1399) 

   Mosty na Jeziorze Lednickim (963–1038) 

   Mosty łyżwowe w Polsce Piastowskiej 

   Most kamienny w Kamieńcu Podolskim (XIV wiek) 

   Most kamienny przez Młynówkę w Kłodzku (1390) 

   Mosty gotyckie w Reszlu z końca XIV wieku 

Rozdział 3.
Mosty w Polsce Jagiellonów (lata 1399–1569)

   Most łyżwowy wykorzystany podczas wojny
   z Zakonem Krzyżackim (1409–1410)

   Mosty wojskowe w XV, XVI i pierwszej połowie XVII wieku

   Drewniany most przez Niemen w Grodnie (XV wiek) 

   Drewniany most przez Wisłę w Toruniu (1500–1877) 

   Mosty kamienne na Dolnym Śląsku w XVI wieku 

   Mosty Wrocławia w XVI wieku 

Rozdział 4.
Mosty w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (lata 1586–1795) 

   Most Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki przez Wisłę w Warszawie (1573–1603) 

   Diabelski most w Czernej nad Doliną Eliaszówki (1691)

   Łyżwowy most Ponińskiego (1775–1864) przez Wisłę w Warszawie

   Most w ciągu ul. Agrykola w Warszawie (1780)

   Mosty w prywatnych rezydencjach w końcu XVIII wieku

   Murowany most kamienny na Prądniku Czerwonym  w Krakowie (1785–1962)  

Rozdział 5.
Mosty powstałe w czasach rozbiorów (lata 1772–1918) 

   Most nad rzeką Białą pod Tarnowem (1780–1914) 

   Mosty żelazne na Śląsku, w Wielkopolsce i Małopolsce na przełomie XVIII i XIX wieku 

   Most przez Strzegomkę w Łażanach (1796–1945)

   Kładka nad Fosą Parkową w Opatówku (1824)

   Wiszący most nad Małą Panwią w Ozimku (1827)

   Mosty łyżwowe na dolnej Wiśle w XIX wieku

   Most kamienny w Kaliszu (1825)

   Most przez Wieprz pod Kośminem (1841–1856)

   Wiadukt Pancera w ciągu zjazdu do Wisły w Warszawie (1846–1944)

   Mosty na pierwszych liniach kolejowych na Śląsku i terenach zaborów

   Wielkie kamienne mosty kolejowe na Dolnym Śląsku

   Stalowy most przez Wisłę w Tczewie (1857)

   Most kolejowy w Grodnie w ciągu linii

   Warszawa–Petersburg (1862–1915) 

   Most Kierbedzia w Warszawie (1864–1944) 

   Most żelazny na Kanale Bernardyńskim w Kaliszu (1866–1945) 

   Wielkie drogowo-kolejowe mosty kratownicowe na dolnej Wiśle (1873, 1879, 1893) 

   Kolejowo-drogowy most przez Wisłę pod Cytadelą w Warszawie (1875) 

   Kratownica Ibjańskiego – powtarzalna konstrukcja mostów drogowych stosowana w Galicji w latach 1878–1900 

   Wiadukt nad doliną rzeki Oporzec w ciągu linii kolejowej  Lwów–Stryj–Beskid (1887)

   Mosty w Zaleszczykach (1887, 1898) 

   Najstarsze w Polsce mosty żelbetowe – kładka na terenie
   Politechniki Lwowskiej (1894) i most w Drulitach nad Kanałem Elbląskim (1894)

   Wielkie kamienne mosty kolejowe w Dolinie Prutu (1895) 

   Most przez Odrę w Ścinawie (1903)

   Wiadukt w ciągu ulicy Karowej w Warszawie (1904) 

   Mosty Lutosławskiego w Lublinie (1908 i 1909) 

   Most drogowy przez Niemen w Grodnie (1909–1915) 

   Most Grunwaldzki przez Odrę we Wrocławiu (1910) 

   Most im. księcia Józefa Poniatowskiego na Wiśle w Warszawie (1914)  

Rozdział 6.
Mosty w II Rzeczypospolitej (lata 1918–1939) 

   Odbudowa mostów zniszczonych w czasie I wojny światowej

   Kratownica Rechniewskiego – most przez Wisłę pod Szczucinem (1925–1939)

   Most na Bugu w Sławatyczach (1925–1939)

   Pierwszy stalowy most spawany na świecie,na Słwi pod Łowiczem (1929)

   Most na Czeremoszu w Kutach (1930–1940)
   Most przez Narew w Zegrzu (1931–2003)

   Most im. Józefa Piłsskiego w Krakowie (1933)

   Kolejowy łukowy most Średnicowy przez Wisłę w Warszawie (1933–1944)

   Wiadukt kolejowy w Wiśle Głębcach (1933) 

   Kratownicowy most im. Ignacego Mościckiego przez Wisłę  w Puławach (1934) 

   Most przez Dunajec w Krościenku (1934–2010)

   Most przez Sołę na drodze Tresna–Czernichów (1936–1944) 

   Most przez Pilicę w Białobrzegach (1936)

   Most im. Generała Tadeusza Buka przez Pilicę w Spale (1936)

   Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza przez Wisłę we Włocławku (1937)

   Drogowo-kolejowy most przez Wisłę w Płocku (1938)

Rozdział 7.
Mosty zbudowane w czasie II wojny światowej (lata 1939–1945)

   Wiadukty autostradowe zbudowane przed rokiem 1945 

   Most z betonu sprężonego w ciągu autostrady A4 nad Nysą Kłodzką w Sarnach Wielkich (1942)

   Most przez Wisłę w Knybawie (1942) 

Rozdział 8.
Mosty z czasów powojennych i okresu PRL (lata 1944–1989) 

   Odbudowa i budowa infrastruktury komunikacyjnej po II wojnie światowej (po roku 1945) 

   Most Śląsko-Dąbrowski przez Wisłę w Warszawie (1949) 

   Wiadukt drogowy nad torami PKP w ciągu ulicy Janka Wiśniewskiego w Gdyni (1950) 

   Wdrożenie betonu sprężonego w polskim mostownictwie (1953–1975) 

   Most przez Noteć w Santoku (1958) 

   Drogowy most z betonu sprężonego przez Narew w Łomży (1958) 

   Pierwsze polskie mosty wantowe (1959) 

   Most Pokoju przez Odrę we Wrocławiu (1959) 

   Most Cłowy przez Regalicę w Szczecinie (1960–2016) 

   Most o ustroju Nielsena nad Sołą w Kobiernicach (1961) 

   Żelbetowy wieloprzęsłowy most kolejowy wykonany z użyciem zbrojenia samonośnego (1961) 

   Most przez Wisłę w Chełmnie (1963) 

   Wdrożenie wspornikowych metod budowy mostów z betonu sprężonego (1963, 1969) 

   Łukowy most przez Odrę w Opolu (1964) 

   Most drogowy przez Wartę w Świerkocinie (1964)

   Most drogowy przez Wilczy Jar koło Tresnej (1964)

   Most przez Wisłę w Annopolu (1967) 

   Most o stalowej konstrukcji powłokowej przez Wisłę w Krakowie (1970) 

   Most im. Jana Stacha w Znamirowicach (1971)

   Most Przemysława I nad Wartą w Poznaniu (1973) 

   Drogowy most przez Wisłę w Kiezmarku (1973)

   Kładka dla pieszych nad Trasą Łazienkowską  w Warszawie (1973) 

   Most Łazienkowski przez Wisłę w Warszawie (1974) 

   Kładki z drewna klejonego nad Drwęcą w Brodnicy (1975)

   Most im. gen. Stefana Grota-Roweckiego w Warszawie (1981) 

   Estakada w ciągu obwodnicy Kłodzka (1984) 

   Wdrożenie metody nasuwania podłużnego do budowy mostów z betonu sprężonego (1987, 1991) 

Rozdział 9.
Mosty III Rzeczpospolitej (po roku 1989) 

   Most drogowy im. Obrońców Modlina 1939 przez Wisłę w Zakroczymiu (1990)

   Konstrukcje mostowe z rur stalowych (1993)

   Drogowy most nad Bugiem w Broku (1995)

   Most graniczny przez Odrę w Świecku (1995) 

   Most im. gen. Madalińskiego przez Narew w Ostrołęce (1995)

   Mosty stalowe w ciągu Trasy Zamkowej w Szczecinie (1996)

   Most na Wiśle w ciągu autostrady A1 koło Torunia (1998) 

   Stalowy most przez Wisłę w Wyszogrodzie (1999) 

   Kładka na Bystrzycy we Wrocławiu Leśnicy (1999) 

   Most na Odrze w ciągu obwodnicy Opola (1999) 

   Most Świętokrzyski w Warszawie (2000)

   Kładki dla pieszych nad autostradami   i drogami ekspresowymi (2000, 2004) 

   Wiadukty typu „landmark” (2000, 2006, 2008, 2011, 2012)

   Most III Tysiąclecia im. Jana Pawła II w Gdańsku (2001)

   Prefabrykowane przęsła łukowe dla mostów o średnich rozpiętościach (2001) 

   Most Kotlarski przez Wisłę w Krakowie (2001) 

   Estakada Gądowska we Wrocławiu (2002) 

   Most Siekierkowski przez Wisłę w Warszawie (2002) 

   Most Zamkowy nad Wisłokiem w Rzeszowie (2002)

   Most na Dziwnie w ciągu obwodnicy Wolina (2003) 

   Kładka Słodowa na Odrze we Wrocławiu (2003) 

   Zakrzywiony w planie most przez dolinę Komeszniczanki w ciągu drogi S69 w Milówce (2003) 

   Most Milenijny (Tysiąclecia) na Odrze w ciągu Obwodnicy Śródmiejskiej we Wrocławiu (2004) 

   Most im. Solidarności przez Wisłę w Płocku (2005) 

   Most na Nysie Kłodzkiej w Skorogoszczy (2006) 

   Podwieszona kładka dla pieszych z drewna klejonego w Sromowcach Niżnych (2006) 

   Most przez Wartę w Koninie – pierwszy most typu extradosed w Polsce (2007)

   Przęsła o łukach sierpowych (2008, 2013)

   Kładki nad DK61 w Jadwisinie (2008) 

   Kładka dla pieszych w Gądkach k. Kórnika (2008) 

   Most im. Jana Pawła II na Wiśle w Puławach (2008)

   Kładka w pobliżu kompleksu rekreacyjnego Malta w Poznaniu (2009) 

   Obiekty z drewna klejonego – dalsze realizacje (2009, 2015) 

   Wiadukt nad torami PKP w ciągu ulicy Reymonta w Opolu (2010) 

   Kładka Ojca Bernatka na Wiśle w Krakowie (2010) 

   Estakady z betonu sprężonego w ciągu Autostradowej Obwodnicy Wrocławia (2011)

   Przejście dla zwierząt nad łącznikiem A8 – Długołęka (2011) 

   Most Rędziński na Odrze we Wrocławiu (2011)

   Autostradowy most przez Wisłę pod Grziądzem (2011)

   Pierwsza w Polsce kładka wstęgowa w miejscowości Lubień (2012)

   Most im. Marii Skłodowskiej-Curie przez Wisłę w Warszawie (2012) 

   Wiadukt w ciągu Trasy Słowackiego w Gdańsku (2012)

   Most przez Wisłę w Kwidzynie (2013) 

   Most przez rzekę San w ciągu autostrady A4 (2013)

   Most im. gen. Elżbiety Zawackiej w Toruniu (2013) 

   Wiadukt kolejowy w ciągu Pomorskiej Kolei Metropolitalnej nad ulicą Słowackiego w Gdańsku (2014) 

   Estakada tramwajowa w ciągu linii KST w Krakowie (2015)

   Most przez Wisłę w miejscowości Kamień (2015) 

   Mosty z materiałów kompozytowych (2015) 

   Most im. Tadeusza Mazowieckiego przez Wisłok w Rzeszowie (2015) 

   Most przez Wisłę w ciągu Trasy Nowohuckiej – S7 w Krakowie (2017)

   Mosty hybrydowe stalowo-betonowe (przełom XX i XXI wieku) 

   Most na drodze krajowej DK16 w ciągu obwodnicy Ostródy (2017)

   Most łukowy w ciągu drogi ekspresowej S7 przez Kanał Pauzeński  koło Ostródy (2017) 

Rozdział 10.
Bilans 
Literatura

Od Autora:

„Nie ma wątpliwości, że historia budowy mostów jest historią cywilizacji”, powiedział Franklin Delano ­Roosevelt (1882–1945) podczas otwarcia mostu Golden Gate w San Francisco w 1937 roku. W słowach tych zawarta jest prawda, że o prestiżu technicznym kraju decyduje w znacznej mierze sprawność w bowie przepraw mostowych. Państwa, które odgrywają wiodącą rolę we współczesnym świecie, wykazują wielką dbałość o dokumentowanie i popularyzację własnych osiągnięć technicznych – tych aktualnych i tych z przeszłości. Często to wiadomości o otwarciu kolejnych wielkich przepraw mostowych rozpoczynają telewizyjne programy informacyjne czy czołówki gazet. 

Wiedza o rozwoju polskiej inżynierii mostowej nie została dotąd zgromadzona i opracowana. Wartościowa praca Janusza Jankowskiego pt. Mosty w Polsce i mostowcy polscy. Od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej powstała ponad 40 lat temu, wymaga więc uzupełnienia o wyniki najnowszych badań i uwzględnienia niemal stuletniego okresu rozwoju polskiego mostownictwa od końca I wojny światowej do czasów współczesnych.

Niniejsza praca nie jest też całościowym opracowaniem naukowym problemu, a stanowi raczej okumentowany źródłami zbiór opisów mostów i zdarzeń, które wytyczyły drogę rozwoju polskiej inżynierii mostowej.

O pięknie i innowacyjności mostów na przestrzeni dziejów decydowali głównie projektanci, stosunkowo rzadko wspierani u nas przez organy państwowe lub samorządowe. Dlatego niniejsza publikacja poświęcona jest głównie ich dokonaniom. Trzeba jednak podkreślić, że projekt każdego większego mostu powstaje dzięki pracy kilkunastoosobudowych zespołów, a wliczając projekty technologiczne i branżowe, nawet kilkziesięciu. Przy najważniejszych projektach zazwyczaj zespół projektowy, zamawiający jak i wykonawca korzystają z pomocy niezależnych konsultantów oraz wsparcia jednostek naukowych. Rola placówek badawczych w projektach innowacyjnych jest bardzo ważna, gdyż często wykonują one opracowania, np. analizy aerodynamiczne, geotechniczne itp., istotnie wspierając zespół projektowy. Często wyniki tych analiz decydują o ostatecznym ukształtowaniu mostu. Jest więc rzeczą oczywistą, że rezultat końcowy jest efektem pracy wielu osób. Niemniej to główny projektant ponosi pełną odpowiedzialność prawną i publiczną za pracę zespołu i to dlatego główni projektanci zostali wyeksponowani w niniejszej pracy.

W pracy pominięto ważne obszary inżynierii mostowej związane z kształceniem inżynierów, badaniami naukowymi, a także problematykę utrzymania. Nie uwzględniono też dokonań inżynierów polskiego pochodzenia pracujących poza granicami kraju.

Tak więc niniejsze opracowanie ma charakter popularnonaukowy, a jego celem jest przybliżenie szerszemu gronu czytelników zarysu historii inżynierii mostowej na terenach, które w różnych okresach należały do Polski. W pracy znalazły miejsce również mosty zbudowane na terenie Polski przez obcokrajowców oraz polskie konstrukcje, które w wyniku różnych procesów historycznych znajdują się dziś poza granicami współczesnej Polski.

Historia budownictwa mostowego na zmieniającym się obszarze państwa polskiego została przestawiona na przykładzie ponad dwustu mostów stanowiących „kamienie milowe” w rozwoju tej gałęzi inżynierii. W zestawieniu uwzględniono również mosty, które odegrały ważną rolę w historii Polski, jak np. most na Czeremoszu w Kutach czy mosty w Zaleszczykach. Wybór prezentowanych mostów jest subiektywny, oparty zarówno na przesłankach merytorycznych, jak i emocjonalnych.

W pracy przedstawiono również biogramy nieżyjących już najwybitniejszych polskich inżynierów mostowych i krótkie charakterystyki polskich firm, których nazwy znają dziś wyłącznie inżynierowie schodzącego pokolenia. Nasi wnukowie sięgając (mam taką nadzieję) do tej publikacji zapewne ze zdziwieniem stwierdzą, że kiedyś wiele rzeczy potrafiliśmy zrobić sami.

Powstanie książki było możliwe dzięki pomocy i wsparciu wielu osób, instytucji oraz firm projektowych i wykonawczych. Szczególne podziękowania składam Panu doktorowi Jerzemu Onysykowi i Pani Małgorzacie Skowronek za przedyskutowanie wielu problemów merytorycznych, edytorskich oraz pomoc w pozyskiwaniu i doborze ilustracji. Dziękuję Pani Kamili Bednarek-Musiał za pomoc w opracowaniu elektronicznej wersji pracy, a Państwu Katarzynie Janikowskiej i Sławomirowi Pęczkowi za opracowanie graficzne. Rysunki wykorzystane w pracy wykonali Bartosz Hrabański i Marco Teichgraeber.